Dieren waken over hun doden, maar is het echt rouw?

(Global Heart | Esther Haasnoot) Van ekster tot chimpansee– de mens blijkt niet de enige op in wereld die rouwt om het verlies van geliefden.

Kunnen dieren treuren om hun geliefden?

De afgelopen paar jaar borrelde een hele reeks onderzoeken op naar dierlijke reacties op sterfte. Want sinds de tijd van Charles Darwin woedt onder wetenschappers een discussie over de vraag: Zijn dieren in staat emoties te voelen die verder gaan dan overleving, voortplanting en ouderlijke zorg? Darwin vermoedde emotionele parallellen tussen de mens en andere diersoorten.

Dieren zijn net als mensen sociale wezens. Ze vormen relaties met elkaar de dood brengt die relaties tot een einde. Dieren kunnen, afhankelijk van de omstandigheden en van hun eigen persoonlijkheid, diepe droefenis voelen als een naaste sterft. Er zijn eksters waargenomen die hun doden begraven onder takken en gras. Etholoog Marc Bekoff, die dit gedrag observeerde, beschreef het als een “eksterbegrafenis”.

Cynthia Moss berichtte uit Kenia hoe olifanten bij stervende metgezellen blijven, en de beenderen van overleden familieleden strelen en betasten. En in 2017 filmde een team van primaatonderzoekers in Zambia een moeder chimpansee met een stuk gedroogd gras om vuil van de tanden van haar overleden zoon te verwijderen. Volgens de betrokken wetenschappers blijven chimpansees sociale banden voelen, zelfs na de dood.

Maar ondanks dergelijk bewijs blijft er echter een vooroordeel bestaan ​​tegen het idee dat dieren “echt” verdriet voelen of op complexe manieren reageren op de dood. De wetenschap kan een bepaald gedrag waarnemen, maar het is heel moeilijk om te weten welk gevoel dat gedrag heeft gemotiveerd. Sommige wetenschappers beweren dat dergelijk gedrag niet mag worden gelabeld met menselijke termen zoals “verdriet” en “rouw” omdat het geen echte wetenschap is. Een studie (2011) gepubliceerd in Science, die bewijs van empathie bij ratten en muizen vond, werd met een soortgelijke scepsis ontvangen.

Bewijs: dieren hebben gevoel

Studies hebben aangetoond dat schapen de gezichten van hun schapenvrienden kunnen herkennen, zelfs nadat ze twee jaar gescheiden zijn geweest. Macaques ontwikkelen individuele culturen, vooral als het gaat om hoe je een aardappel moet wassen en Kapucijnapen weten wanneer ze ongelijke beloning ontvangen (druiven versus komkommer). Chimpansees houden ervan de vrede te bewaren door bananen te herverdelen als iemand klaagt dat hun aandeel oneerlijk is. Olifanten huilen wanneer ze pijn hebben (zowel fysiek als emotioneel). Zelfs ratten hebben blijk gegeven van empathie door hun favoriete snack op te geven om een ​​verdrinkende vriend te redden. Tevens kunnen zij giechelen als ze worden gekieteld.

Maar het is niet alleen van het kijken naar hun gedrag dat onderzoekers kunnen zeggen dat dieren emoties hebben. Emoties komen voornamelijk voort uit een deel van onze hersenen dat het “limbische systeem” wordt genoemd. Menselijke rouw wordt gefaciliteerd door de frontale cortex, de nucleus accumbens en de amygdala. Deze basisanatomie delen wij met dieren. Een dier dat rouwt is intenser van streek, en mogelijk gedurende een langere tijd. Een groeiend aantal wetenschappelijke bewijzen ondersteunt het idee dat dieren bewust zijn van de sterfelijkheid, verdriet ervaren, om hun doden rouwen en daarbij hun eigen rituelen kunnen hebben.

Er is zelfs een wetenschappelijk bewijs dat dieren kunnen rouwen. Onderzoekster van primaten Anne Engh verzamelde fecale monsters van een groep bavianen in Botswana nadat ze zag dat een roofdier er eentje doodde. Vervolgens heeft zij deze monsters getest op verhoogde niveaus van glucocorticoïde (stressmakers), en ontdekte dat deze tot een maand na de aanval waren verhoogd. De hoogste meting was te vinden bij de bavianen die familiebanden of sociale banden hadden met het slachtoffer.

Erkenning voor dieren

Tegenwoordig begint de wetenschap het begrip van dierlijke emotie weer te omarmen. Mede dankzij het hartverscheurende verhaal van mensen als Jane Goodall die vanuit Tanzania berichtte over de jonge chimpansee Flint die na de dood van zijn moeder zo verzwakte, dat hij luttele weken na de dood van zijn moeder Flo stierf van verdriet. De vraag of dieren emoties ervaren is daarmee weer relevant voor biologen en antropologen.

“We zijn allemaal sociaal afgestemd en in veel opzichten zijn onze hersenen zelfs op dezelfde manier verbonden. Waarom zouden dieren niet rouwen?”

– Barbara King, auteur van “How animals grieve“.

Bron: Global Heart 

Je zou ook interesse kunnen hebben in:

Een paard herinnert zich de blik op je gezicht van de laatste keer dat ze jou zag

Voor het eerst bewezen: je hond kan echt je emoties begrijpen