Ubuntu: samen menselijk zijn
(Global Heart | Esther Haasnoot) Ubuntu: Menselijk zijn, dat doe je samen. De kracht van de mensheid om een wereld te creëren waarin ons hoogste individuele en collectieve potentieel wordt gerealiseerd, ligt in ons vermogen om onze onderlinge verbondenheid en onze diversiteit te omarmen.
Wat maakt ons menselijk?
Wie zijn wij? Waarom gedragen we ons zoals we doen? Hoe kunnen we een beter leven leiden? Wat maakt ons menselijk? Hoe ver zijn we tot nu gekomen? Wat betekent het om mens te zijn? Het zijn eenvoudige vragen, maar ze ontrafelt de bundel complexiteit, tegenstrijdigheden en mysteries die een mensenleven is. Het zijn vragen die we al duizenden jaren stellen. Filosofen, dichters, mystici, geestelijken, wetenschappers, kunstenaars en politici, hebben allemaal getracht deze ultieme puzzel te beantwoorden, maar allen schoten tekort, nooit in staat de uitgestrektheid van de menselijke ervaring volledig te vatten.
Mens zijn, dat doe je samen
Harmonisch leven en het optimaliseren van het welzijn van alle mensen zijn een van de meest ongrijpbare uitdagingen in de menselijke geschiedenis. Verschillen in ras, etniciteit, nationaliteit, geslacht, seksuele geaardheid, sociale klasse en religie worden dikwijls gebruikt als uitgangspunt voor sociale onrechtvaardigheid en structureel geweld op macrosystemisch niveau, en van pesterijen en misbruik op relationeel niveau.
Het creëren van “wij”- versus “zij” is een proces van sociale categorisering. Dit wordt versterkt door ideologieën die bepalen wat superieur/normaal of inferieur/afwijkend is. Tegelijkertijd speelt de menselijke behoefte om bij een bepaalde groep te horen. Worden positieve of negatieve verbanden gelegd die identiteit bevestigen, gedeelde ervaringen bekrachtigen en het gemeenschapsgevoel vergroten.
Afhankelijk van positieve of negatieve (onechte verbinding, narcisme) verbindingen kan dit op persoonlijk en collectieniveau:
- Zelfredzaamheid doen bevorderen of bij een negatieve verbinding, zoals codependentie, doen afnemen
- Zelfrespect opbouwen hetzij afbreken
- Veiligheid bieden of angst aanjagen
- Een positief dan wel negatief effect hebben op de ontwikkeling van de sociale dialoog.
De kracht en uitdagingen van diversiteit
De complexe dynamiek van processen binnen en tussen groepen kunnen zowel voordelen als uitdagingen, beloften en gevaren omvatten. De kracht van diversiteit ligt in het vermogen om verschillen tegelijkertijd te eren en te overstijgen. Met een focus op relationele en collectieve sterke punten die ons kunnen helpen beter “samen mens te zijn”. Voorbij alleen maar eigenbelang, tot het grotere welzijn van gemeenschappen en samenlevingen. Om sociale rechtvaardigheid en eenheid te bevorderen. Alleen op die manier kunnen we daadwerkelijk bijdragen aan de vooruitgang van de mensheid.
Humanistische filosofie Ubuntu
Een mooi voorbeeld hiervan is het Zuid-Afrikaanse equivalent van het beroemde gezegde van Rene Descartes, “Ik denk, dus ik ben,” dat als basis geldt voor een groot deel van de hedendaagse westerse cultuur, heet Ubuntu. Uitgesproken als oe-BOEN-toe. Ubu is abstract zijn, Ntu is de levenskracht; samen brengen zij het leven voort.
Vrij vertaald betekent Ubuntu “Ik ben omdat wij zijn”, “Eén-zijn” Of: “Ik besta voor zover anderen mij erkennen en respecteren“, in andere bewoording, het gaat om “Menselijk worden door anderen”.
Ubuntu is universeel en het sluit niemand uit op grond van ras, etniciteit, handicap, nationaliteit, geslacht, seksuele geaardheid, sociale klasse, opleiding of geloof. Je kunt dit principe van humaneness ook in andere filosofieën tegen komen als de gouden regel: doe dat voor een ander wat je voor jezelf zou wensen, zonder onderscheid des persoons. Deze filosofie is gebaseerd op het principe dat je niet alleen mens kunt zijn. Je hebt andere mensen nodig om volledig tot leven, en tot mens-zijn te komen.
Ubuntu: interconnectedness
Mijn menselijkheid is verbonden met de jouwe, want we kunnen alleen samen mens zijn.
-Bisschop Desmond Tutu
Een mens is een mens door andere mensen: “Umuntu Ngumuntu Ngabantu”. Dit zijn de vijf principes.
- Isintu, het morele zijn
- Simunye, het accepteren van verschillen
- Shosholoza, leven als gemeenschap- ergens samen voor staan en er samen zijn
- Ukusisa, duurzaamheid door het verbeteren van het welbevinden van allen
- Ilima: de erkenning en waardering van ‘wij zijn’
De kern draait om menselijkheid
Umuntu ngumuntu ngabantu, ofwel “De mens is een mens door andere mensen”. Bijna alle Afrikaanse talen kennen een woord dat de individuele persoon definieert (umuntu) en een woord dat een persoon in zijn sociale context plaatst (ubuntu). Het begrip ubuntu berust op het idee dat mensen bestaan bij de gratie of welwillendheid van de gemeenschap waartoe ze behoren en dat ze belangrijk zijn in de mate waarin ze verantwoordelijkheid nemen voor de andere leden van die gemeenschap. Dan hebben we het ook over menslievendheid en altruïsme.
De Ubuntu filosofie gaat ervan uit dat ieder mens in staat is te evolueren naar een hoger plan, en dat de essentie van menselijkheid het vermogen is om in vrede en harmonie te leven met je medemensen. Iemand die deze filosofie aanhangt staat open voor anderen. Zet zich in voor anderen. En voelt zich bovendien niet bedreigd door het vermogen van anderen, omdat diegene genoeg zelfvertrouwen kan putten uit de wetenschap dat hij of zij onderdeel is van een groter geheel.
Nelson Mandela verklaarde Ubuntu met deze metafoor: Als een reiziger door een land trekt en bij een dorp stopt dan hoeft deze niet om voedsel of water te vragen. Zodra hij stopt, geven de mensen hem eten en nodigen hem uit.
Barmhartigheid
Mededogen, compassie, oftewel barmhartigheid zijn de sleutel. Ukwenana, is daar een goed voorbeeld van. Het is een onbaatzuchtige handeling. De bereidheid om iets bij te dragen zonder er zelf iets voor terug te verwachten, altruïsme dus. In het verlengde ligt ukusisa, een soort investering waarbij welgestelde mensen iets opofferen voor minderbedeelden.
Werkelijke rijkdom
In Zuid-Afrika hebben ze een mooie benadering voor werk, “umsebenzi”, wat betekent letterlijk hulpvaardigheid betekent. Ubuntu leert ons dus de kunst van het mens zijn. Het mooie is, je hoeft niet van Afrikaanse afkomst te zijn om deze filosofie in de praktijk te brengen.
Bron: Global Heart
Je kunt ook interesse hebben in:
Vertrouwen in de mensheid – 4 redenen waarom ik positief ben
