Wat denkt je hond echt over jou?

26 augustus 2021

(Global Heart | Esther Haasnoot) Een neurowetenschapper laat zien wat er in het brein van een hond omgaat. De mentale processen van honden verschilt niet zoveel met mensen.

Wat fMRI ons kan vertellen over de gedachten en de denkgeest van honden

Zit. Kom. Blijf. Je hond weet hoe het allemaal moet, en ze lijkt zelfs te begrijpen wat je zegt. Maar elke hondeneigenaar heeft zich waarschijnlijk wel eens afgevraagd wat er nu precies omgaat in het hoofd van hun geliefde hond. Begrijpt Rover echt wat je zegt, of is hij alleen geprogrammeerd door het beloningszakje? Heeft Fluffy een idee van tijd? Hoe begrijpen onze harige metgezellen de wereld?

Neurowetenschapper Gregory Berns heeft honden getraind om in fMRI scans te zitten om te zien wat er in hun hersenen gebeurt als ze onder andere beloningen en nieuwe gezichten krijgen.

Gedurende de eerste decennia van zijn carrière bestudeerde Gregory Berns de menselijke geest. Met behulp van fMRI-technologie, waarbij de bloedstroom naar verschillende delen van de hersenen wordt gevolgd, zocht hij naar correlaties tussen de interne mentale patronen, zoals beslissingen en voorkeuren, van mensen en hun gedrag.

Canis lupus familiaris en neurowetenschap

In 2011, nam hij een nieuwe tak van neurowetenschappelijke studie op zich: Canis lupus familiaris, ook bekend als de gedomesticeerde hond. In plaats van alleen het gedrag van mensen te bestuderen begonnen hij en zijn collega’s de interne architectuur en patronen van de hersenen van honden onder de loep te nemen, met behulp van dezelfde instrumenten die ze gebruiken om de hersenen van mensen beter te begrijpen.

Er zijn aanwijzingen dat de mentale processen van honden in sommige opzichten misschien niet zo verschillend zijn van die van mensen.

In totaal hebben ze met succes ongeveer een dozijn honden getraind om deel te nemen aan hun studies. Het onderzoek bevindt zich nog in een pril stadium, maar nu Berns’ team het hondenbrein begint te ontrafelen, ontdekken ze iets verrassends: de activiteit van de honden weerspiegelt die van het menselijk brein in veel grotere mate dan verwacht.

Als onderdeel van hun eerste studie gepubliceerd in 2012, trainden ze honden om twee verschillende handsignalen te herkennen: één dat betekende dat het dier op korte termijn een stuk hotdog zou krijgen, en één dat geen hotdog betekende. Zoals zij veronderstelden, activeerde het eerste signaal verhoogde activiteit in een gebied genaamd de nucleus caudatus, die rijk is aan receptoren voor dopamine (een neurotransmitter betrokken bij de sensatie van plezier). Bij mensen – en ook bij honden, zo bleek uit het onderzoek – houdt de activiteit van de caudatus verband met het verlangen om iets te hebben dat plezier veroorzaakt, en met de voldoening die het verkrijgen ervan met zich meebrengt.

Ons brein verschilt niet zoveel van honden

Daaropvolgend onderzoek onthulde meer verrassende bevindingen. Als onderdeel van een tweede experiment lieten ze honden in de scanner zitten en hen blootstellen aan geuren van mensen (van hun eigenaars of vreemden) en andere honden (van honden waarmee ze samenleefden of van onbekende honden).

“We wilden begrijpen hoe honden andere mensen en honden in hun huishouden herkennen. Ook hier zagen we verhoogde activiteit in de caudatus, maar alleen als gevolg van een van de geuren. In dit geval lijkt het beloningssysteem alleen te worden geactiveerd als reactie op de geur van een bekende mens, wat nogal verbazingwekkend is.”

– Gregory Berns

Om verder te onderzoeken hoe de hersenactiviteit van de honden correleert met de acties van mensen die ze goed kennen, plaatsten ze de honden in de fMRI en lieten ze hun baasjes de kamer verlaten, om vervolgens weer binnen te lopen. Ook dit veroorzaakte activatie in de caudatus.

“Op een fundamenteel niveau geloven we dat honden emoties ervaren zoals wij dat doen.”

– Gregory Berns

Het onderzoek suggereert dat het menselijk brein en het brein van de hond niet zo radicaal verschillend zijn als we ons misschien hadden voorgesteld.

“Het is duidelijk dat hondenhersenen veel kleiner zijn en niet zoveel cortex hebben als wij, maar sommige kerngebieden rond de hersenstam – de basale ganglia, waar de nucleus caudatus deel van uitmaakt – lijken erg op die van mensen. Honden hebben misschien niet de hardware die nodig is voor complexe gedachten en redeneren op hoger niveau, althans dat vermoeden wij, maar ze hebben wel de relevante structuren voor basisemoties.”

– Gregory Berns

Hondenliefhebbers vinden deze ideeën vanzelfsprekend, maar Berns’ werk heeft nogal wat kritiek uitgelokt. Hij hoopt aan te tonen dat honden kwalitatief verschillende relaties met mensen ontwikkelen, en gevoelens ervaren zoals liefde en gehechtheid.

Dieren hebben ook emoties en gevoel

Berns vindt dat we al genoeg weten over het innerlijke leven en de ervaringen van dieren om te pleiten voor wettelijke rechten voor hen. Hij schreef zijn bevindingen in de New York Times, in een opiniestuk met een provocerende kop: Honden zijn ook mensen. Als dieren werkelijk in staat zijn tot emoties die we normaal gesproken als typisch menselijk beschouwen, betoogde hij, zouden ze niet langer moeten worden behandeld als louter objecten, of eigendom, maar zouden ze in plaats daarvan een aantal van de rechten moeten krijgen die we associëren met persoonlijkheid – met name respect voor hun voorkeuren en welzijn dat zou leiden tot de afschaffing van zaken als puppy-molens en hondenraces.

Er is duidelijk nog een lange weg te gaan – zowel in termen van wetenschappelijk bewijs als van beleidsveranderingen – voordat honden op de een of andere manier als mensen worden behandeld. Maar Berns haalt een recente beslissing van het Hooggerechtshof aan dat zich beriep op neurowetenschappelijk bewijs (in het bijzonder de bevinding dat het jeugdbrein minder ontwikkeld is dan dat van een volwassene, en daarom niet onderworpen zou moeten worden aan dezelfde straffen) als een indicatie dat onze wetten onvermijdelijk de wetenschap zullen volgen. De volgende stap is dat hij en zijn collega’s in het brein van honden blijven verkennen om uit te zoeken hoe diep de mentale overeenkomsten werkelijk gaan.