De buzzende folklore van bijen
(Global Heart) Er is geen tijd of plaats op aarde waar de bij zich niet heeft genesteld in de verbeelding en symboliek van de mensheid. De folklore en sagen die de honingbij door de geschiedenis heen hebben gevolgd, getuigen van de wonderen die ze de mensenwereld brengt.
Mythen, symboliek en folklore over de bijen
In de lente begint er buiten iets magisch te gebeuren. Behalve dat de aarde groener wordt, merken we ook een verandering op in de plaatselijke fauna. Vogels kwetteren, jonge dieren worden geboren en sommige bloemen en planten komen tot bloei. Bijen profiteren volop van het rijke stuifmeel en bestuiven de ene bloesem naar de andere. Wat weer helpt om onze voedselvoorziening op peil te houden.
Leer meer over deze bijzondere bestuivers van de natuur.
Bijen in de mythologie
In de geschiedenis en de symboliek van de mensheid is de bij niet weg te denken.
Bijen en mensen hebben al heel lang een nauwe band, waardoor er een rijke mythologie is ontstaan rond deze behulpzame insecten. Van het oude Egypte, tot aan de middeleeuwen, en de vermelding in religieuze geschriften en traditionele folklore, de kleine bij staat bekend als een van de meest geëerde wezens op aarde.
Al heel lang weten imkers dat elke belangrijke gebeurtenis in hun familie aan de bijen moet worden verteld.
Vertel het de bijen
Veel culturen geloven dat bijen op de hoogte moeten worden gebracht van de dood van hun bewaarder en dat ze moeten worden toegezongen. Het is ook gebruikelijk om ze uit te nodigen op de begrafenis en ze cake of drinken van de dienst aan te bieden.
Het “vertellen aan de bijen” is een 19e-eeuws gebruik uit de Europese folklore. Het gebruik houdt in dat de bijen worden ingelicht over belangrijke gebeurtenissen in het huishouden van de imker, zoals een geboorte, een sterfgeval, huwelijk of een verhuizing. Men geloofde dat als de bijen niet op de hoogte werden gebracht van dergelijke gebeurtenissen, dit tot verlies zou leiden, waarbij de bijen ofwel de bijenkorf zouden verlaten, stoppen met de productie van honing of gewoon zouden sterven.
Als de imker stierf, was het de taak van een familielid om de kolonie in te lichten. Dit werd meestal gedaan door een familielid dat drie keer zachtjes op de bijenkorf klopte. En dan de bijen toe fluisterden of zachtjes zong dat hun hoeder is overleden. Hierdoor accepteerden de bijen de nieuwe imker.
Ook huwelijken werden aangekondigd. De bruid ging naar de bijenkorf, vertelde het aan de bijen en liet een stukje bruidstaart voor hen achter. Het was ook heel gewoon dat een toekomstige bruid met haar aanstaande langs een bijenkorf of bijennest liep. Als hij gestoken werd, betekende dit dat hij in de toekomst ontrouw zou zijn en dat het huwelijk zou mislukken. Oei, maar wanneer een bij op zijn hand landde, zagen ze dit als een teken dat geld hun kant op komt.
Er wordt ook gezegd dat je nooit tegen je bijen mag vloeken, omdat ze anders de bijenkorf zullen verlaten.
Deze tradities begonnen in Engeland en verspreidde zich later uit naar Amerika. Er wordt naar verwezen in de prachtige roman “The Secret Life of Bees van Sue Monk Kidd” uit 2003.
Boodschapper van de goden
Honingbijen fungeren als een tijdloze brug tussen de menselijke wereld en het mystieke. Verschillende godheden worden in verband gebracht met bijen en honing, zoals; – Aphrodite, Vishnu, Pan, Cybele en Ra, om er maar een paar te noemen.
Kelten
De Kelten geloofden dat bijen een verbinding vormden tussen het geestenrijk en de mensenwereld. Er werd gedacht dat je informatie aan bijen kon geven en dat ze deze doorgeven aan de overledenen. Ze beschouwden honingbijen als brengers van wijsheid en vereerden hen om hun rol in het metafysische.
Oude Egypte
De Egyptische farao’s gebruikten de honingbij als symbool voor koningschap. En voor de gever van leven, geboorte, dood en wederopstanding. De Egyptenaren waren vermoedelijk de eersten die gebruik maakten van zelfgemaakte bijenkasten om honing te oogsten.
Op veel hiëroglyfische afbeeldingen wordt Ra vereerd samen met de honingbij als eerbetoon aan de gever van dit “vloeibare goud”. Want men geloofde dat toen de tranen van Ra (de zonnegod) uit de hemel vielen en het woestijnzand raakten, veranderden in werk bijen (honingbijen).
Wist je al dat honing duizenden jaren houdbaar is? Archeologen hebben eetbare honing gevonden in Egyptische graven. Door de lage luchtvochtigheid en natuurlijke antibacteriële stoffen is honing heel lang houdbaar mits het goed wordt bewaard.
Honing speelde een belangrijke rol in de begeleiding van de oude Egyptenaren naar het hiernamaals. Bijen, bijenkorven en bijenrelikwieën werden, samen met honing, beschouwd als begrafenis geschenken voor de doden.
De Egyptenaren waren niet de enige cultuur die honing gebruikten als geschenk of overgangsritueel voor de overledene: de Romeinen, Hindoes en Chinezen hadden allemaal rituelen die honingbijen, honing en de dood met elkaar verbonden.
Griekse en Romeinse mythologie
Volgens de oude Griekse en Romeinse mythologie werden bijen geassocieerd met de onderwereld en vruchtbaarheid. Men geloofde dat bijen goddelijke wezens zijn die tussen twee dimensies konden navigeren, ofwel tussen de sferen van de doden en de levenden of die van de mensen en de goden. Als een soort boodschapper die berichten van de hemel of de onderwereld naar de mens navigeert.
De Grieken geloofden ook dat een baby wiens lippen door een bij werden aangeraakt een groot dichter of redenaar zou worden.
Verhaal van de angel
Jupiter, koning van de Romeinse goden, zou de honingbij haar angel hebben gegeven om haar honing te beschermen. Zijn vrouw Juno drong er echter op aan dat er een betaling moest zijn voor dit geschenk, en dus gaf Jupiter de angel met de voorwaarde dat de bij zou sterven als ze hem zou gebruiken.
Kalahari San
In Afrika beschrijven de Kalahari San mensen hoe de eerste mens is ontstaan. Naar verluidt droeg een bij een bidsprinkhaan over een onstuimige rivier, maar raakte uitgeput voordat hij de overkant bereikte. De bij legde de bidsprinkhaan op een drijvende bloem en plantte een zaadje in het lichaam van de bidsprinkhaan voordat hij verdronk. Toen de zon opkwam en de bidsprinkhaan ontwaakte, was het zaadje uitgegroeid tot de eerste mens.
Ook in Azië wordt de bij geëerd.
Madhu Purnima
Het Madhu Purnima, ook wel bekend als het Honing Volle Maan Festival, is een boeddhistisch festival dat plaatsvindt in tal van regio’s in Zuid- en Zuidoost-Azië en wordt gevierd tijdens de volle maan van de 10e maanmaand. Toen Boeddha zich terugtrok in het Parileyya-woud, ontving hij van een aap honingraat om te eten. En een olifant bracht fruit. De aap was zo blij dat zijn geschenk aanvaard werd. Hij slingerde van tak tot tak, maar in zijn overmoed greep hij mis en viel dood neer. Vanwege zijn gulle gift aan Boeddha werd de aap onmiddellijk herboren in het hemelse rijk van Tavatimsa.
En omdat men gelooft dat deze gebeurtenis plaatsvond op de dag van de volle maan, wordt de gebeurtenis nu herdacht als Madhu Purnima. Op deze speciale dag wordt eenheid en liefdadigheid gevierd, met honing en fruit.
Inheemse Amerikanen
In de mythologie van de indianen, wordt de bij vaak genoemd om mensen te waarschuwen de natuur niet te veronachtzamen.
De bij wordt neergezet als een machtige, felle krijger. Hoewel ze klein zijn, kunnen ze zich prima verdedigen tegen grotere vijanden. Alleen een dwaas zou hun potente aard onderschatten. Omdat bijen ook verband houden met vruchtbaarheid, ontvangen stellen die moeite hadden met het krijgen van een kind in bepaalde stammen potten honing als cadeau.
Bijen en voortekenen
Het hoge aanzien dat bijen door de geschiedenis heen in alle culturen hebben genoten, heeft geleid tot een aantal vreemde bijgeloven. Over het algemeen draait dit bijgeloof om bijen die geluk en rijkdom brengen als er een op je landt of je huis bezoekt, en om de dood of straf als je een bezoekende bij doodt. Ooit geloofde men dat de maagdelijkheid en zuiverheid van een jonge maagd alleen bewezen kon worden als ze door een zwerm bijen kon lopen zonder gestoken te worden.
Als er een bij je huis binnenvliegt, betekent dit dat er iemand op bezoek komt. Maak je de bij dood, dan brengt de bezoeker slecht nieuws.
Extra zoemende bijen weetjes
🐝 Vijfduizend jaar geleden kreeg de honingbij de status van koninklijk symbool van de oude Egyptische farao’s.
🐝 Bijen worden afgebeeld in Paleolithische rotskunst in Spanje van ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden.
🐝 Goden uit verschillende religies worden in verband gebracht met bijen, waaronder: Aphrodite, de Griekse godin van de liefde; Ra, de Egyptische zonnegod; de Hindoegod Vishnu; en de Romeinse moedergodin Cybele.
🐝 Een kind zal een lang, gezond en voorspoedig leven leiden als er een bij overheen zoemt terwijl het slaapt. En volgens de Griekse folklore wordt een kind een groot dichter dan de lippen van het kind door de bij wordt aangeraakt.
🐝In sommige culturen worden bijen geassocieerd met zuiverheid. Dit komt omdat de werkbijen die honing produceren nooit paren.
🐝 Bijen en honing komen ook voor in de Noorse Edda’s, vaak verbonden met Yggdrasil, de Wereldboom.
🐝 Heb je ooit gehoord van de uitdrukking “zo druk als een bij”? Bijen worden geassocieerd met hard werken en ijver. Een bij kan meer dan twee miljoen bloemen bezoeken om genoeg nectar te verzamelen voor één pond honing.
🐝 Honingbijen die op zoek zijn naar nectar (werkbijen) kunnen wel drie kilometer vliegen. Als de mannelijke bijen enthousiast genoeg zijn en willen paren met de jonge koningin, kunnen ze wel 7 kilometer vliegen.
🐝 Bijen worden ook geassocieerd met wijsheid.
🐝 Schrijfster J.K. Rowling noemde professor Albus Perkamentus naar een archaïsch Engels woord dat verband houdt met bijen. Ze zegt dat ze zich tijdens het schrijven voorstelde dat het schoolhoofd van Zweinstein “in zichzelf hummend door het kasteel liep” en daarom koos ze ervoor om zijn naam te associëren met bijen.
🐝 Door zich te bedekken met de feromonen van de koningin kunnen mensen zwermen op hun lichaam aantrekken. In 1669 werd Michel Wiscionsky tot koning van Polen gekozen, deels omdat bijen zich op hem hadden gevestigd.
🐝 Honingbijen hebben een scherp reukvermogen. In Bosnië leren honingbijen om niet-geëxplodeerde landmijnen te vinden die overblijfselen zijn van de Balkanoorlogen in 1990.
🐝 Wanneer er een bij op je hand landt, betekent dit dat er geld naar je toe komt.
🐝 Men zegt dat bijen het weer kunnen voorspellen. Als ze dicht bij hun bijenkorf blijven, is er storm op komst.
🐝 Als een oude koningin vertrekt om een nieuwe kolonie te beginnen, zwermen bijen en neemt ze tot wel 60 procent van de bijenkorf met zich mee. Zwermen wordt vaak beschouwd als een slecht voorteken, vooral als de zwerm op een dode of stervende boom landt. Er is dan waarschijnlijk een sterfgeval in de familie op wiens land de boom staat.
🐝 Hoe vroeger in het jaar de bijen zwermen, des te beter, omdat ze dan meer tijd hebben om stuifmeel en nectar te verzamelen. Dit rijmpje uit de 17e eeuw vertelt het verhaal, althans wat het noordelijk halfrond betreft:
“Een zwerm bijen in mei is een lading hooi waard
Een zwerm bijen in juni is een zilveren lepel waard
Een zwerm bijen in juli is geen vlieg waard.”
🐝 ‘Bee’s knees’ (bijenknieën) is een term dat wordt gebruikt om iets van grote waarde te beschrijven. Wanneer een bij een lading nectar en stuifmeel heeft verzameld, draagt hij deze in zakken aan zijn poten terug naar de bijenkorf; vandaar de uitdrukking.
🐝 Als een bij een goede voedselbron vindt, gaat hij terug naar zijn bijenkorf en doet hij een “waggel-dans”. Daarmee laat ze de andere insecten weten waar de nectar is en vliegen ze er direct naartoe.
🐝 Wereldwijd zijn er ongeveer 20.000 bijensoorten bekend, waarvan slechts een klein aantal honing maakt.
🐝 Een werkbij leeft gemiddeld zes weken. In die periode produceert ze ongeveer één theelepel honing. Om een pot honing van 500 gram te maken, zijn duizenden bijen nodig. Dat maakt dit vloeibare goud des te meer waardevol.
Bron: Global Heart
Je kunt ook interesse hebben in:
