Grenzen stellen: 4 gouden tips om ‘nee’ te leren zeggen

6 december 2019

(Levenscode | Albert Sonnevelt) Grenzen stellen is voor veel mensen best lastig. Niets om je voor te schamen, maar wel iets om bij stil te staan. Jouw persoonlijke grenzen definiëren wie je bent. Ze helpen je om jouw identiteit en individualiteit te bewaken. Als je niet weet wat je grenzen zijn of als je bang bent om ze aan te geven, dan is de kans groot dat je regelmatig emotioneel of fysiek pijn lijdt. Gezonde grenzen horen namelijk bij gezonde eigenwaarde. Ontdek in deze blog alles over hoe je kunt leren om je grenzen op een goede manier aan te geven.

Wat zijn persoonlijke grenzen?

Er zijn verschillende grenzen: fysiek, emotioneel en intellectueel. Er zijn ook grenzen met betrekking tot seks, bezittingen, geld en tijd.

Fysieke grenzen: deze grenzen gaan om je persoonlijke ruimte en fysieke aanraking. Deze kunnen worden geschonden als iemand letterlijk te dichtbij je komt of je aanraakt wanneer je dat niet wilt. Dat geldt voor vreemden, vrienden, collega’s, familie en zelfs je partner.
Emotionele grenzen: hierbij draait het om je gevoelens. Het kan zijn dat iemand te veel emotionele bagage deelt in het begin van een (vriendschappelijke) relatie of jouw gevoelens niet respecteert. Ook heb je misschien niet door dat jouw gemoed afhankelijk is van de gevoelens van je partner. In die gevallen kunnen je emotionele grenzen worden geschonden.
Intellectuele grenzen: hierbij gaat het om je ideeën en gedachtes. Als iemand jouw idee of gedachte belachelijk maakt bijvoorbeeld, of je niet steunt in je ambities, worden je intellectuele grenzen geschonden.
Seksuele grenzen: bevatten zowel fysieke, emotionele als intellectuele grenzen. Er kunnen vervelende opmerkingen worden gemaakt of je kan fysiek worden aangeraakt zonder dat je dat wilt.
Materialistische grenzen: hierbij gaat het om geld en bezittingen. Aan wie leen je je spullen of geld uit?
Tijd grenzen: hierbij gaat het over hoe je je tijd gebruikt en aan wie je je tijd schenkt.

Deze grenzen kunnen rigide, zwak of gezond zijn.

Algemene kenmerken van iemand met rigide grenzen zijn:

Vermijdt intimiteit en intieme relaties
Vraagt niet snel om hulp
Heeft weinig goede vrienden
Beschermt persoonlijke informatie (te veel)
Lijkt niet betrokken, zelfs niet bij partners
Houdt anderen op afstand om afwijzing te voorkomen

Kenmerken van iemand met zwakke grenzen zijn:

Deelt persoonlijke informatie (te) snel
Kan geen ‘nee’ zeggen
Bemoeit zich te veel met de problemen van anderen
Is afhankelijk van de mening van anderen
Verweert zich niet tegen mishandeling of oneerbiedigheid
Is bang om afgewezen te worden als hij of zij zich niet schikt naar anderen

Kenmerken van iemand met gezonde grenzen zijn:

Hecht waarde aan eigen ideeën
Geeft waarden niet op voor anderen
Deelt persoonlijke informatie op een gezonde manier (niet te veel/snel en niet te weinig)
Weet wat hij/zij wil en hoe hij/zij dat kan communiceren
Accepteert het wanneer iemand nee tegen hem/haar zegt en vat dit niet persoonlijk op

De meeste mensen hebben een combinatie van verschillende soorten grenzen. Op de werkvloer kan iemand zwakke grenzen hebben, terwijl er bij de partner rigide grenzen zijn, of andersom. Het ligt vaak aan de situatie hoe sterk of zwak bepaalde grenzen zijn. Ook verschillen deze grenzen per cultuur. Hoewel het in de ene cultuur volkomen normaal is om ‘nee’ tegen je baas of partner te zeggen, is het in de andere onvoorstelbaar.

Oorzaken en gevolgen van ongezonde grenzen

Zeker wanneer je een ‘people-pleaser’ bent, is het moeilijk om grenzen aan te geven. Je zegt dan meestal overal ‘ja’ op en laat het vaak niet eens doorschemeren als je iets niet prettig vindt. Misschien lijkt het erop dat je dan erg sociaal, onbaatzuchtig en vriendelijk bent. En dat ben je ook vaak.

Maar als je het andere mensen voortdurend naar de zin wil maken, komt dit gedrag eerder voort uit onzekerheid, een laag zelfbeeld en de angst om afgewezen te worden (wanneer je ‘nee’ zegt), dan uit puur altruïsme. Je kan dan moeilijk met confrontatie omgaan, je voelt je snel schuldig, bent bang om verlaten te worden of je hebt in de opvoeding niet geleerd wat gezonde grenzen zijn.

Als je nooit je grenzen aangeeft, loopt iedereen over je heen. Wanneer er in een romantische relatie bij de ene partner geen duidelijke grenzen zijn en bij de ander wel, is de relatie niet in balans. Er kan hier zelfs misbruik van worden gemaakt.

Als pleaser ondervind je vaak stress. Je durft immers geen ‘nee’ te zeggen! En daardoor kan je dingen doen die je diep van binnen helemaal niet leuk vindt. Je levert vaak energie in zonder dat je er iets voor terugkrijgt. Allemaal om maar niet afgewezen te worden. Aan de andere kant kunnen rigide grenzen er juist toe leiden dat een partner weigert om dingen te doen, bijvoorbeeld tijd door te brengen met de vrienden of familie van de ander.

Ongezonde grenzen kunnen zowel op de werkvloer als in persoonlijke relaties leiden tot stress, afkeer, woede en zelfs burnout.^[1] Constante stress en een gebrek aan energie kunnen tot allerlei gezondheidsproblemen leiden, zowel fysiek als psychisch.^[2]

Waarom grenzen stellen gezond gedrag is

Zelfzorg is essentieel voor een mentaal (en fysiek) gezond leven. Hierbij horen gezonde grenzen. Dit wordt vaak vergeten. De meeste mensen denken bij zelfzorg aan gezond eten, bewegen, massage of yoga, maar grenzen stellen is hier net zo goed een onderdeel van. Daarnaast helpen grenzen om je wensen en behoeften in je relaties aan te geven. En om tijd en ruimte te maken voor positieve interacties. Op die manier ontwikkel je gezondere en leukere relaties in je leven.

Mensen die niet goed zijn in het stellen van grenzen voelen zich schuldig als ze een keer ‘nee’ zeggen. Daarmee wijzen ze in principe zichzelf af. Maar wat ze niet begrijpen of realiseren is dat grenzen stellen een uiting is van zelfliefde en zelfzorg. Juist door grenzen te stellen, zorg je voor een gezonde zelfontwikkeling én gezondere relaties. Daar hoef je je echt niet schuldig over te voelen!

4 tips om gezondere grenzen te stellen

Hier volgen 4 tips waarmee jij in verschillende situaties je grenzen kunt aangeven. Wees je ervan bewust dat het tijd nodig heeft. Als je nooit hebt geleerd om je grenzen te stellen, dan ga je een behoorlijke transformatie tegemoet. Weet dat het normaal is om je schuldig, egoïstisch of beschaamd te voelen als je een grens hebt aangegeven. Maar hoe je je ook voelt, wees lief voor jezelf en blijf je grenzen bewaken.

Bereid je voor op eerlijke, soms pijnlijke, gesprekken

Wil je leren om je grenzen aan te geven? Dat betekent dat je waarschijnlijk radicaal je gedrag moet veranderen. Dit kan bij je partner, vrienden, familie of collega’s als een verrassing komen. Ze horen ineens ‘nee’ waar ze normaal altijd ‘ja’ hoorden.

Het is daarom essentieel dat je eerlijk en open bent over je (nieuwe) grenzen. Dit kan pijnlijke gesprekken opleveren, maar dit is nodig om vastgeroeste patronen te doorbreken. Leg uit waarom het belangrijk is voor je en waarom je denkt dat het beter voor jouw welzijn is.

Herken toxische relaties en neem afstand

Toxische vriendschappen of relaties kosten meer energie dan dat ze opleveren. Misschien heb je een vriend of vriendin die altijd klaagt over zijn of haar problemen en vaak bij jou aanklopt voor hulp, maar daar niets voor teruggeeft. Het kan zelfs zijn dat zijn of haar persoonlijke drama invloed heeft op jouw gemoedstoestand.

Als je daar iets in herkent, is het tijd om afstand te nemen. Wees eerlijk naar jezelf, wat doet deze vriendschap voor jou? Houd je de vriendschap overeind, alleen omdat je je anders eenzaam zou voelen? Of voel je je verplicht omdat je elkaar al heel je leven kent? Geen van die redenen is genoeg om er energie in te blijven stoppen. Neem afstand en maak ruimte in je leven voor mensen die jou energie teruggeven.

Benoem je gevoelens

Wanneer iemand je grens overschrijdt, voel je dat. Meestal voelen mensen dat eerst in hun buik. Spieren trekken samen, je raakt gespannen en voelt je gestrest. Vaak negeren mensen deze gevoelens of ze niet eens door dat ze het voelen, omdat ze er zo aan zijn gewend. Maar dit zijn signalen van je lichaam dat je je niet prettig voelt in een situatie. Zodra je op die signalen gaat letten, weet je wanneer je je grens moet aangeven.

Andere emoties, zoals je overdonderd voelen, woede, frustratie en verdriet kunnen als een gids fungeren wanneer je naar je gevoelens luistert. Probeer die gevoelens onder woorden te brengen, al is het alleen voor jezelf. In plaats van dat je ze negeert of weg wilt stoppen; vraag jezelf af wat je voelt. Waarom je dat voelt. En wat je moet veranderen om je fijner te voelen. Op die manier helpt je eigen lichaam je om grenzen te stellen.

Oefen met ‘nee’ zeggen, zonder een reden te geven

Dit is voor de ‘people-pleasers’ een behoorlijke uitdaging. Maar probeer eens gewoon ‘nee’ te zeggen, zonder het uit te leggen. Je bent namelijk niemand een verklaring schuldig. Vraagt een huisgenoot je of je een bepaalde serie op tv wilt kijken? Of vraagt iemand in een café je of je een drankje wilt? En heb je daar geen zin in? Zeg dan gewoon rustig: “Nee, bedankt”. Verder niets.

Gezonde grenzen aan beide kanten

Respecteer je eigen grenzen, maar ook die van een ander. Respect komt van twee kanten en jouw waardering voor de grenzen van iemand anders zal je helpen om zelf ook gezondere grenzen te ontwikkelen. Veel succes…

Bron: Levenscode

Je kunt ook interesse hebben in:

Waarom het leuk (en noodzakelijk) is om je lefgrenzen op te rekken

Grenzen aangeven – 4 verrassende inzichten voor meer assertiviteit