Tijdens de feestdagen voel ik me (extra) eenzaam

(Albert Sonnevelt) Eenzaam tijdens de feestdagen? De feestdagen staan weer bijna voor de deur. Heb je al zin in de dagen tussen kerst en Oud en Nieuw? Eindelijk tijd voor jouw gezin en de familie, tijd voor gezelligheid, warmte en vrolijke kerstliedjes.

Feestdagen een fantastische tijd?

Maar terwijl alles om je heen suggereert dat dit de meest fantastische tijd van het jaar moet zijn, voelen de feestdagen niet voor iedereen als een feest. De vrolijke kerstliedjes, de ontroerende reclames en de kerst-speelfilms op televisie verplicht je bijna om gelukkig te zijn. Maar juist dit verplichte gelukkig-zijn stimuleert depressieve en angstige gevoelens. Verdriet, irritatie en neerslachtigheid is iets wat jou juist vlak voor en tijdens de feestdagen kan overkomen. Deze ‘holiday blues’ gaat soms zelfs gepaard met fysieke symptomen zoals hoofdpijn, buikpijn en slapeloosheid.

Redenen van neerslachtigheid tijdens de feestdagen:

Alhoewel de symptomen en ook een aantal oorzaken overlappen met de seizoensgebonden depressie waar ik in mijn vorige blog over schreef, is het belangrijk om de neerslachtige gevoelens tijdens de feestdagen hier niet mee te verwarren, vooral omdat de ‘holiday blues’ vrij duidelijk aan de feestdagen gerelateerd kan worden. Andere oorzaken van neerslachtigheid en depressiviteit tijdens de feestdagen zijn de volgende:

1. Stress onder de kerstboom

Als de feestdagen voor de deur staan ervaren loop je het risico op een verhoogd stressniveau. De feestdagen brengen extra stress met zich mee wat bovenop de gewone stressoren vaak de druppel te veel kan zijn. Drukke sociale agenda’s, projecten die afgerond moeten worden voor het einde van het jaar, de planning van familie-evenementen, het kopen en versturen van cadeaus, en het financieren van alle extra uitgaven.

Ben je een vrouw? Let dan extra op!

‘Feestdagen-stress’ treft vooral vrouwen bijzonder hard. Uit onderzoek van de American Psychological Association uit 2006 bleek dat vrouwen veel meer last hadden van extra stress tijdens de feestdagen dan mannen. Bovendien lopen vrouwen ook een hogere kans om zich druk te maken over financiën en de tijdsplanning tijdens de feestdagen. Mannen hebben hier veel minder last van.

Stress is een reactie van je lichaam op een bedreigende situatie. Zodra er sprake is van een stressvolle situatie zorgt je brein voor de ‘vecht- of vluchtreactie’, die jouw lichaam klaarstoomt voor actie. Hierdoor spannen je spieren zich aan en gaat je bloeddruk en hartslag omhoog. Er wordt meer cortisol geproduceerd, een hormoon die jou meer energie geeft. Dit klinkt in eerste instantie niet verkeerd, maar stress kan een schadelijk effect op je lichaam hebben als het te lang aanhoudt. Is het cortisolniveau chronisch verhoogd, dan beknibbelt je lichaam op het onderhoud aan het immuunsysteem. Daardoor word je op den duur kwetsbaarder voor ziektes. Daarnaast kunnen een chronisch verhoogde hartslag en bloeddruk schadelijk zijn voor hart en bloedvaten. Wat er vervolgens ook nog bijkomt is dat je doorgaans voor nadelige strategieën kiest om met stress om te gaan. Een bekende en veel toegepaste manier om aan de spanning te ontkomen is de overmatige consumptie van vet- en suikerrijk voedsel, iets wat echter weer kan bijdragen aan depressieve gevoelens en lusteloosheid.

2. Te veel eten, te veel alcohol, geen beweging

De feestdagen draaien vaak om vele sociale contacten, snoepjes, versierde koekjes, en flessen Advocaat en Glühwein. Het is niet verrassend dat je toegeeft aan het overheerlijke eten en te diep in de glazen wijn, bier en champagne kijken tijdens oud en nieuw. Jouw lichaam wordt opeens geconfronteerd met enorme hoeveelheden suiker en alcohol en heeft daar beide handen vol aan. En alsof dat nog niet genoeg is, beweeg je tijdens de feestdagen ook minder. Door deze verstoring van je normale routines voel je jezelf extra moe, traag en in het ergste geval zorgt de overvloed aan alcohol ook nog voor een behoorlijke kater.

3. Eenzaamheid kan iedereen overkomen

Veel mensen in Nederland en België voelen zich tijdens de feestdagen eenzaam. Je kunt jezelf eenzaam voelen omdat je iemand belangrijk verloren hebt – misschien iemand die overleden is, of door een scheiding – of omdat je geliefde ver weg van huis is. Je kunt je ook alleen voelen omdat je een erg introvert persoon bent, en het moeilijk vindt om vrienden te maken of sociaal te zijn. Waar eerst werd gedacht dat alleen ouderen zich eenzaam voelen rond de kerst, wordt steeds duidelijker dat ook alleenstaanden, daklozen en zelfs jongeren het gevoel hebben eenzaam te zijn. Met de kerstdagen wordt dit gevoel nog eens versterkt. Het wekt verdriet op omdat je het gevoel hebt dat je de enige bent die niet gezellig aan een tafel met vrienden of familie zit. Er wordt gesuggereerd dat de feestdagen alleen geslaagd zijn als je dit samen met iemand anders viert en dat er wel iets mis zal zijn als je alleen bent.

4. Verwachting van het onmogelijke

Misschien wel de belangrijkste oorzaak van de ‘holiday blues’ is de grote hoeveelheid druk die je jezelf oplegt in deze periode van het jaar. Zeker wanneer je al lang van te voren bezig bent met de feestdagen met verwachtingen die vaak veel te hoog gespannen zijn.  Je

Loopt dan met een geïdealiseerd beeld rond van de perfecte feestdagen. De media dragen hier behoorlijk aan bij door jou te bombarderen met filmpjes en foto van ideale en gelukkige familiediners, vrij van conflicten en angsten, grote hoeveelheden dure cadeaus en de boodschap dat de feestdagen alleen geslaagd zijn als ze er precies zo uitzien. Dit legt de lat behoorlijk hoog. Dit geeft je het gevoel dat als er ook maar iets met de feestdagen mis gaat, het direct een enorme ramp is. Teleurstelling, verdriet en woede liggen hier op de loer.

De verwachtingen zijn dus hooggespannen tijdens de feestdagen. Je bent jezelf constant aan het  vergelijken met anderen en het beeld dat de media jou schetst. Hierdoor ontstaat er een grote druk om gelukkig en sociaal verbonden te zijn, omdat er een maatschappelijke ‘verwachting’ van de perfecte kerstviering bestaat: in harmonie gezellig en liefdevol samen kerst vieren. Maar als je zelf niet aan deze verwachtingen voldoet, kan dit tot gevoelens van eenzaamheid leiden.

‘Ik zit hier heel alleen kerstmis te vieren…’

Eenzaamheid is het gevoel alleen te zijn, een gevoel geïsoleerd te zijn van ‘de anderen’. Maar het is iets anders dan sociaal isolement. Eenzaamheid is een gevoel; sociaal isolement is een situatie. Anders gezegd: er is een wezenlijk verschil tussen alleen zijn, en je alleen voelen. Onderzoek naar eenzaamheid liet zien dat bij eenzaamheid hetzelfde hersengebied geactiveerd is als wanneer je fysieke pijn voelt. Blijkbaar gaat het niet zozeer om een wens tot het hebben van contacten, als wel om een basale behoefte aan verbonden zijn.

Eenzaamheid wordt dan ook omschreven als ‘het fysiek ervaren van een gebrek aan verbondenheid met anderen.’ En eenzaamheid is zeker niet een kwantitatieve maat van hoeveel vrienden of sociale contacten je hebt. Dat is dan wellicht ook de reden dat zelfs mensen die getrouwd zijn, een grote familie hebben en veel vrienden, zich eenzaam, niet begrepen of ongezien kunnen voelen.

Hoe ben je omgegaan met jouw eenzaamheid?

Je leert in de vroege jeugd ervaren wat eenzaamheid is. Er zijn momenten dat je zonder moeder in het kinderdagverblijf achterblijft. Op schoolkamp kan je heimwee krijgen. Als één van de vele ervaringen van ‘alleen blijven’ in de jeugd traumatisch verloopt, kan elke verstoring van de vaste patronen in de leefsituatie aanleiding zijn tot lastig te verwerken gevoelens van eenzaamheid. Dit wil niet zeggen dat alle mensen die zich eenzaam voelen ook een slechte jeugd hebben gehad, maar er is een verband tussen zich chronisch eenzaam voelen en emotionele trauma’s uit de kindertijd en/of jeugd, aldus Ross Rosenberg, een Amerikaanse psychotherapeut. Volgens hem hebben mensen met chronische gevoelens van eenzaamheid een laag zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen. De gevoelens van eenzaamheid worden door hun geïnterpreteerd als een bevestiging van hun tekortkomingen.

Isolatie inzinking

Langdurige eenzaamheid is ongezond. Het beschadigt je psychisch en fysiek. Aangetoond is dat mensen die last hebben van langdurige gevoelens van eenzaamheid een verminderde afweer hebben. Eenzaamheid wordt in verband gebracht met verschillende ziektebeelden, waarvan depressie het opvallendste is, gevolgd door hart- en vaatziekten. Mensen met chronische eenzaamheid hebben zelfs een verhoogde kans op de ziekte van Alzheimer.

Bovendien heeft eenzaamheid ook een grote invloed op jouw sociaal functioneren. Wanneer je jezelf eenzaam voelt dan kan je heel gevoelig zijn voor afwijzing. Mislukte pogingen om vrienden te maken zorgt ervoor dat je jezelf negatief kunt gaan zien. Contact maken met anderen voelt dan bedreigend,  waardoor je het contact met anderen gaat vermijden en zo het bedreigende gevoel uit de weg gaat. Het wordt een vicieuze cirkel: je bent bang om te falen om contact te leggen met anderen, waardoor het niet meer wordt geprobeerd en daardoor de eenzaamheid alleen maar toeneemt.

Afgewezen worden is voor niemand leuk, maar als je last hebt van gevoelens van eenzaamheid kan een afwijzing een diepe wond achterlaten. Afwijzing zorgt ervoor dat je een nog pessimistischer beeld van de toekomst krijgt. Je zal eerder wantrouwend tegenover anderen worden. Tijdens de feestdagen worden eenzame mensen daarom nog sterker met hun angsten en gevoelens geconfronteerd. De verwachting dat je gezellig samen ‘moet’ zijn kan als een grote bedreiging worden ervaren en het alleen zijn wordt tijdens deze dagen onder een vergrootglas gelegd.

Tips:

Ook al gaat het je veel moeite kosten, toch zijn er een aantal dingen die je kan doen om de ergste gevoelens van eenzaamheid tegen te gaan:

1. Probeer contact te maken met anderen

Ook al vertellen jouw angsten iets anders, probeer er overheen te stappen en zoek het contact met anderen op. Bijvoorbeeld door uitstapjes, koffiedates, lunches en dinertjes met verschillende mensen. Dit kan je helpen om het allemaal luchtig en dragelijk te houden. Daarnaast zorgt sociaal actief zijn ervoor dat je even niet bezig moet zijn met hoe je je daarbuiten voelt. Dit geeft ook een goed signaal naar de buitenwereld toe, namelijk dat je mensen echt wel leuk vindt en hen wilt laten zien dat je ze niet van je wegduwt. Probeer de eenzaamheid actief het hoofd te bieden en laat je niet onderdompelen in een golf van negatieve emoties.

2. Deel jouw gevoelens met anderen

Wees eerlijk met de mensen in jouw omgeving. Laat ze weten dat je je eenzaam voelt en waarom je zo verdrietig bent. Het lucht op en veel mensen kunnen het waarderen als je je kwetsbaar opstelt en zijn sneller geneigd om je te helpen. En wie weet zijn er andere mensen in jouw omgeving die er hetzelfde over denken? Praat er over met hen en bekijk of het een idee is om samen iets te ondernemen.

3. Stel jouw verwachtingen bij

Jouw eenzaamheid komt misschien ook door jouw onrealistische verwachtingspatroon. Dit heeft twee kanten: je vergelijkt jouw situatie met andermans ‘ideale’ situatie; die ene vriendin die kerst viert met haar geliefde of die ene collega die een groot gezellig familiediner heeft. Je hoort en leest van alles over de kerstdrukte en volgeplande feestdagen, maar vergeet niet dat dit ook alleen maar de buitenkant is. Probeer de kerstdagen niet al ver van te voren als een groot negatief monster te zien. Sta er voor open, en bedenk hoe jouw ideale feestdagen eruit zouden zien. Het is zeker niet verplicht om ergens naar toe te moeten gaan om kerst of de jaarwisseling te vieren. Thuis blijven is ook prima. Je kunt zelf bepalen hoe deze dagen ingevuld worden. Het is zelfs mogelijk om deze dagen gewoon te zien als normale dagen. Maak het gezellig, haal wat lekkers in huis, kijk naar een leuke film of lees dat goede boek dat je altijd al wilde lezen.

4. Sta je toe om verdrietig te zijn

Jouw gevoelens zijn een normale reactie op alles wat je hebt meegemaakt in jouw leven en de invloed van jouw omgeving. Het is menselijk om verdrietig te zijn en je ook weleens eenzaam te voelen. Sta het jezelf toe om af en toe niet op en top gelukkig te zijn. Dat zou pas onnatuurlijk zijn.

5. Word vrijwilliger

Iets te doen voor de ander zonder er iets voor terug te krijgen voelt altijd fijn, maar juist tijdens de kerstdagen kan je dit een extra positieve boost geven. Bovendien geeft je dit een realistischer beeld van hoe onze maatschappij in elkaar steekt. Het grootste deel viert echt niet dat gelukkige kerstfeest dat de media je alsmaar voorschotelt.

6. Zorg goed voor jezelf

Als je vecht tegen de ‘vakantie blues’, is het belangrijk om te onthouden dat het welzijn van je lichaam een grote invloed op de stemming en mentale gezondheid heeft. Probeer dus goed voor jezelf te zorgen door goed te eten, alcoholgebruik te matigen en voldoende te bewegen. Jouw lichaam en jouw geest zullen zich beter voelen. En als iedereen weer aan je begint te trekken, en er een kerstfeest voor de deur staat waar je eigenlijk helemaal geen zin in hebt, voel je dan niet bezwaard om gewoon eens “Nee, bedankt” te zeggen.

Negeren of verbinden

Ik realiseer me dat het comfortabel blijft om over eenzaamheid tijdens de feestdagen te schrijven, terwijl ik een prachtig gezin en zorgzame liefdevolle vrienden heb.  Tegelijkertijd voel ik ook het verlangen om verbonden te zijn met alle mensen die ik nog niet heb ontmoet.

Gebruik deze dagen juist om wat extra contact te maken. Neem de tijd om je medemensen te begroeten met oogcontact, een aanraking en een glimlach. Alle openbare plaatsen zijn prima om dit te oefenen. In iedere file, trein, supermarkt of theater heb je twee mogelijkheden; negeren of verbinden. Je kunt waarschijnlijk wel bedenken waar je het meest blij van wordt…

Bron: Albert Sonnevelt

---

Je kunt ook interesse hebben in:

Breng de kerst magie terug in je leven: 9 tips

10 realistische tips om de feestdagen gezond door te komen