De stress van een afhankelijkheidsrelatie: 3 kenmerken
(Albert Sonnevelt) Stress en liefde gaan niet goed samen. Als mens heb je andere mensen nodig. Je leeft bij de gratie van intermenselijk contact. Hoe gezonder de relaties zijn die je onderhoudt met jouw familie, vrienden en partners, hoe gelukkiger je bent. Relaties geven je de mogelijkheid om het kader waarin je denkt en handelt, te verbreden en om te doen waarvoor je hier op aarde bent: samenleven in liefde en harmonie. In theorie klopt dit helemaal, maar in de praktijk gaat het vaak mis. In dit artikel lees je hoe je kunt omgaan met de chronische spanning van een afhankelijkheidsrelatie.
Ik heb jou nodig om gelukkig te zijn
Gezonde relaties zijn verdiepend, een verrijking van je leven. Toch zie je in het dagelijkse leven dat het onderhouden van intieme relaties en vriendschappen niet altijd even makkelijk is. Mensen hebben andere mensen nodig, maar wanneer verandert dat ‘nodig hebben’ in een ongezonde afhankelijkheid of zelfs in een verslaving? Waar zit dat omslagpunt? Je bent gelukkig met jouw partner, maar heb je jouw partner ook nodig om gelukkig te zijn? Over dit onderwerp kun je in dit artikel belangrijke informatie lezen.
Wat is een afhankelijkheidsrelatie?
Gelijkwaardige partners leven op een ontspannen manier met elkaar samen. Je bent bereid om elkaar de ruimte te geven en ieder hun eigen plan te laten trekken. Je stimuleert elkaar in persoonlijke ontwikkeling en groei. Je kunt elkaar in vertrouwen loslaten en weer samenkomen. In een partnerrelatie zie je soms gebeuren dat een van de partijen zich afhankelijk opstelt van de ander. Er kan dan een emotionele afhankelijkheid ontstaan die voor problemen in de relatie zorgt en waar beide partners onder lijden. Deze problemen manifesteren zich op verschillende manieren. Vooral wanneer je het gevoel krijgt dat je geen keuzemogelijkheid meer hebt, dan ervaar je stress.
Hieronder beschrijf ik de belangrijke kenmerken van een afhankelijkheidsrelatie:
1. Gebrek aan initiatief
Een kenmerk van emotionele afhankelijkheid is het gebrek aan eigen initiatief. Wanneer jij jezelf emotioneel te zeer afhankelijk maakt van de ander, komt dat doordat je het moeilijk vindt om zelfstandig beslissingen te nemen. Vaak zie je dat de afhankelijke partner zich passief opstelt en alle keuzes in de relatie aan de ander overlaat. De ‘niet-afhankelijke’ – deze zal ik in dit verband de ‘dominante partner’ noemen – geeft gehoor aan de behoefte van de angstige en afhankelijke partner door de leiding te nemen. Hij (of zij) neemt de rol op zich die van hem wordt gevraagd om de ander tegemoet te komen; iets wat de ongelijkheid in de relatie echter alleen maar versterkt.
Wat jullie als partners in elkaar aanvankelijk zo aantrekkelijk vonden – zijn vastberadenheid, haar gevoeligheid of andersom – kan zich ontwikkelen tot een ongelijke en soms zelfs destructieve machtsverhouding. De dominante partner neemt de leiding en maakt de keuzes. Er blijft steeds minder ruimte over voor de ander, die met het maken van die keuzes om te beginnen al zo veel moeite had. De tragiek van dit mechanisme is overduidelijk. Alle relaties ontstaan uiteindelijk vanuit de diepe wens om in verbinding met jezelf en de ander te staan. De angst om de ander kwijt te raken, drijft een wig tussen jullie als geliefden. Wanneer je onbewust die ongelijkheid gaat ervaren, dan sluipt de stress al geleidelijk de relatie binnen. De kleine irritaties kunnen zich ontwikkelen tot grote bronnen van opgebouwde spanning.
2. Angst voor verlies
Een teken aan de wand van een emotionele verslaving of een afhankelijke relatie is de angst om iemand te verliezen. Dan heb ik het niet over gezonde bezorgdheid, maar over een diepe angst die iemand beperkt in het functioneren. Deze angst kan zich vertalen in paniek en aanvallen van woede of jaloezie. Ongelijkwaardige relaties zijn vaak door angst gedreven relaties. Het lijkt een onmogelijke opgave om de ander los te laten, al is het maar voor een paar uur of een avond.
Jaloezie
‘De mensen zijn meer jaloers op wat anderen hebben dan op wat ze zijn.’ (Adriaan van Dis).
Vaak is jouw angst om de ander aan iemand anders kwijt te raken, ongegrond. Met andere woorden: er is geen concrete reden om achterdochtig te zijn, maar dat doet er niet toe. De angstige partner verzint die redenen zelf. Hij raakt verwikkeld in een web aan complottheorieën over wat de ontrouwe partner allemaal aan het bekokstoven zou zijn. Jaloezie heeft niets te maken met rationeel denken en redelijkheid. Het kenmerkt zich door een stroom aan gedachten die hun eigen leven gaan leiden. De paranoïde gedachten leiden tot wanhoop en ruzies in de relatie. Beide partners staan letterlijk met de handen in het haar. Niets kan de angstige partner ervan overtuigen dat de theorieën onjuist zijn.
Je haalt alles uit de kast
De angst om niet in het bijzijn van de ander te verkeren, ontstaat vaak al van tevoren, als de partner aangeeft dat hij of zij los van de afhankelijke partner zal zijn. De angstige partner haalt alles uit de kast om zijn partner ervan te overtuigen dat hij niet te lang alleen kan zijn. Er worden allerlei heel plausibele redenen aangedragen, ‘want er moet nog zo veel in huis gebeuren en vorige week was hij ook al weg.’ In sommige gevallen is de daadkracht zo overrompelend, dat de partner inschikt en zijn plannen dan maar aanpast, hoewel hij zich eigenlijk verheugde op een avondje alleen of met vrienden.
Zie je hoe het werkt? De partner die zich heeft aangepast, zet zijn eigen wensen en behoeften aan de kant om de ander tegemoet te komen. Ook hij wil de ander niet kwijt. En hoewel de angst van de partners voor even lijkt opgeheven, ligt het volgende moment alweer op de loer waarop de angst de overhand zal nemen. Angst creëert stress. Als partners hebben jullie toegegeven aan de angst en daar voelen jullie je allebei niet goed over. Er ontstaat een sluimerend gevoel van onbehagen, onrust en onvrede in de relatie.
3. Verlies van het zelf
Emotioneel afhankelijke partners raken vaak de weg naar zichzelf kwijt. Het lijkt haast wel alsof je vergeten bent hoe het leven eruit zag toen je nog alleen was. In een afhankelijkheidsrelatie wordt uitsluitend nog in de ander geïnvesteerd. Alles wat niet met die ander te maken heeft, verliest aan belangrijkheid. Vriendschappen en hobby’s komen op een lager pitje te staan. Er ontstaat een eendimensionale wereld waarin je als partner jezelf steeds dieper wentelt in het leven van die ander.
Voor jullie allebei is dit gedrag verstikkend: voor de afhankelijke partner omdat die steeds verder van zichzelf verwijderd raakt, en voor de dominante partner omdat de verantwoordelijkheid die hij draagt voor zijn angstige wederhelft, te groot is. Iemand die emotioneel afhankelijk is, kan de idee of overtuiging ontwikkelen dat hij zonder die ander niet meer kan leven. Het gevoel helemaal geen bestaansrecht te hebben zonder de ander, is een belangrijke indicator en direct ook de meest beklemmende van alle kenmerken van een afhankelijkheidsrelatie.
Het mechanisme van de verslaving
Bij het woord ‘verslaving’ denk je meestal aan personen die verslaafd zijn aan alcohol, sigaretten of andere vormen van drugs. Maar je kunt ook aan elkaar verslaafd raken en aan de afhankelijkheid die je zelf hebt gecreëerd. Op de grote angst als jouw partner even dreigt te verdwijnen (‘de low’), volgt dan de verraderlijke opluchting wanneer je als partners weer samenkomt (‘de high’). Emoties lopen binnen een afhankelijkheidsrelatie dan ook vaak heel hoog op.
De constante angst om elkaar te verliezen, groeit. De stress neemt hand over hand toe. Het zorgt ervoor dat de relatie niet op vertrouwen, maar op angst is gestoeld. Een rammelend fundament waarop jullie als partners een evenwicht proberen te bewaren, met de constante dreiging ten onder te gaan. Het is moeilijk om je uit een emotioneel afhankelijke relatie los te wrikken omdat – hoe onaantrekkelijk het ook allemaal mag klinken – dit mechanisme wel door de partners samen in stand wordt gehouden, door steeds in dezelfde verslavende patronen te vervallen.
Er wordt wel eens gezegd: ‘Iedere verslaving is een poging om een intieme relatie tot stand te brengen.’ In het geval van de afhankelijkheidsrelatie kun je dat letterlijk nemen. Koppels die zich van het ongezonde mechanisme bewust worden en proberen de patronen te doorbreken die de afhankelijkheid in stand houden, ervaren dezelfde fysieke ontwenningsverschijnselen als mensen die stoppen met roken of drinken na een verslaving. Ze zijn onrustig, gespannen en hebben soms zelfs last van misselijkheid en zweten.
Oorzaken van een afhankelijkheidsverslaving
Waarom is de een wel en de ander niet gevoelig voor een afhankelijkheidsverslaving? Wanneer je gevoelig bent om in een afhankelijkheidsrelatie verwikkeld te raken, dan heb je vaak een aangepaste persoonlijkheid. Je hebt dan – in veel gevallen – een sensitieve persoonlijkheid waarbij je in jouw vroege jeugd te maken hebt gehad met een onveilige situatie en soms zelfs met misbruik.
Opgroeien in een onveilige gezinssituatie heeft een gewenning tot stand gebracht aan een constant aanwezige stress. Je hebt jezelf als het ware thuis leren voelen in een onveilige situatie. In het volwassen leven zoek je deze onveilige, maar herkenbare, omstandigheden steeds weer op. Of je brengt deze toestand desnoods zelf tot stand door continue in angst te leven, ook al is die angst niet op feiten gebaseerd. Wanneer je geneigd bent om jezelf afhankelijk te maken, zul je moeten leren om weer vertrouwd te raken met veiligheid, warmte en liefde. Daar begint de weg naar genezing en het opbouwen van een gezonde, duurzame relatie.
Een afhankelijke relatie herstellen
Natuurlijk zijn er gradaties van afhankelijkheid binnen relaties. De ene relatie is de andere niet en dat er een zekere mate van afhankelijkheid bestaat, wil nog niet zeggen dat de relatie verbroken moet worden of dat er geen weg meer terug is. Jullie kunnen wel degelijk de weg terugvinden naar elkaar, maar daarbij speelt bewustwording een hele belangrijke rol. De eerste stap naar een gezonde relatie is het voeren van gesprekken met elkaar en het erkennen van de eigen rol binnen de relatie.
Wanneer je als beide partners bereid bent om naar jezelf te kijken en aan jezelf te werken, dan kunnen verstikkende patronen worden doorbroken en kunnen jullie weer de weg naar elkaar terugvinden in een liefdevolle en gezonde relatie. Vaak kan het voor partners in een afhankelijkheidsrelatie raadzaam zijn om de hulp van een relatiecoach of therapeut in te schakelen. Deze kan je ondersteunen bij het herkennen van bepaalde patronen die in de relatie zijn geslopen en helpen door de wirwar van emoties heen te kijken naar elkaar.
Mijn credo is: ‘Laat iedere handeling een aanraking van liefde zijn.’ Ik ben heel benieuwd wat jouw advies is om een liefdevolle relatie te creëren en te behouden.
Deel jouw gedachten en ervaringen hieronder in het reactieveld of door middel van de social media knoppen. Ik wens je veel liefde toe.
Bron: Albert Sonnevelt
Je kunt ook interesse hebben in:
