Een relatie verliezen zonder jezelf te verliezen
(Global Heart | Esther Haasnoot) Uit elkaar gaan is soms moeilijk. Weinig gebeurtenissen zijn ingewikkelder dan scheiden van een geliefde. De schok van een plotseling einde kan overweldigend en zelfs traumatisch zijn. Hoe kunnen we gebruikmaken van innerlijke bronnen om ons te helpen herstellen en vooruit te komen?
De sleutel om te kunnen herstellen na een vervelende breuk
In ons leven worden we meestal voortgedreven door twee impulsen. We willen vervelende ervaringen vermijden of uit de weg ruimen. Anderzijds gaan we op zoek naar plezierige ervaringen en willen die vasthouden. Beide drijfveren halen ons weg uit het hier en nu. Omdat we met onze aandacht zijn bij wat we anders willen, kunnen wij nog niet de situatie accepteren zoals hij is. Hoe groter het verschil tussen hetgeen wij willen zien en ervaren en de situatie zoals hij daadwerkelijk is des te meer spanning en stress. En des te sterker willen we de situatie beheersen of veranderen.
Als we stress ervaren zijn we vaak van slag. We maken ons zorgen of voelen ons boos, angstig of verdrietig. Het Boeddha verhaal van de twee pijlen is een mooie analogie voor pijnlijke problemen van het leven.
De twee pijlen
Het is alsof een persoon die stress ervaart doorboord wordt door een pijl en onmiddellijk daarna geraakt wordt door een tweede pijl. De eerste pijl van tegenslag, is het diepe verlies en de plotselinge angst om weer alleen te zijn. De geruststellende verbinding is er niet meer. Wanneer de scheiding geleidelijk is, en we hebben de breuk aan zien kunnen komen, kan het verdriet voelen als het verliezen van een geliefde na een lange ziekte. We kunnen niet langer vasthouden aan hoop voor de relatie. Er is nog steeds de schokkende finaliteit van het niet langer delen van een leven samen. Als de scheiding is gebaseerd op een plotseling verraad of een eenzijdige beslissing van een persoon, kan ons hart zich vooral doorboord voelen.
Als we geraakt worden door de stress (de eerste pijl), reageren wij meestal met weerstand en aversie (de tweede pijl). Het geheel aan reacties op de eerste pijl, dus je respons op de situatie, creëert de tweede pijl, die vaak nog stressvoller aanvoelt dan de eerste pijl. We hebben weinig controle over de onvermijdelijke, lukrake pijlen die het leven ontketent, zowel in ons liefdesleven (scheiding), werkleven (ons werk verliezen), of gezinsleven (de dood van een geliefde). Het goede nieuws is dat we meer controle hebben over of we die tweede pijl op onszelf richten.
De tweede pijl: wat is er mis met mij?
De eerste pijl doorboort het hart van onze hoop en verlangens. De onvoorspelbaarheid van het leven borrelt door ons gevoel voor realiteit. Maar het is de tweede pijl die het grootste deel van ons lijden bepaalt. Dit is de pijl die van binnenuit komt – degene die we naar onszelf richten, meestal zonder het op te merken. Dit is de pijl van zelfbeschuldiging, zelfhaat en schaamte, waardoor onze rouw langduriger en verwoestender wordt.
De pijn van een onvermijdelijk verlies is een ander gevoel dan het lijden veroorzaakt door zelfkritiek en schaamte. Buiten ons natuurlijk verdriet en rouw concluderen we dat er iets mis met ons moet zijn. We worden geplaagd door verontrustende gedachten dat we op de een of andere manier de schuld hebben van de situatie.
We bestoken onszelf met kritieke zelfpraat, zoals:
- Hoe heb ik zo blind kunnen zijn?
- Ik kom hier nooit meer overheen
- Wat is er mis met mij?
- Waarom ben ik niet goed genoeg?
- Hoe heb ik het verprutst?
- Ik zou er nu al overheen moeten zijn
- Waarom kan ik niet loslaten?
- Ik ben een mislukking
- Ik zal nooit herstellen
- Ik kan mij niet meer binden
- Liefde doet pijn
Scheiding, verlies en verraad zijn pijnlijk genoeg. Als we zelfbeschuldiging en zelfhaat aan de mix toevoegen, vermenigvuldigt ons lijden zich. Schaamte is een kleverige substantie die ons vasthoudt als onbehulpzame herkauwers.
Het kan waar zijn dat we enige verantwoordelijkheid dragen in de situatie. Maar er is een enorm verschil tussen onszelf de schuld geven en de verantwoordelijkheid nemen voor ons mogelijke deel. Toxische zelfbeschuldiging kan ons verlammen in de verzachting van ons verdriet en belemmeren in ons onderzoek hoe dingen uit de koers zijn geraakt.
Als de pijl van zelfkritiek en schaamte ons ervan heeft overtuigd dat we gebrekkig zijn, zijn we niet geneigd om van onze ervaring te leren. We zinken in een diep dal door schande en schaamte, en kunnen bezwijken voor depressie en hopeloosheid. Of we schieten de pijl naar de persoon die naar onze mening ons onrecht heeft aangedaan.
Manieren van reageren
We kunnen op de volgende wijze reageren op stress; door vergroten of verkleinen. We laten de stress toe, maar we vergroten ons negatieve gedachten, van daaruit onze gevoelens en meestal ook de situatie. Dit kan het gevolg zijn van over- analyseren en piekeren.
Bij vergroten is er de stress van de aanleiding (eerste pijl), maar deze wordt aangevuld met stress die ontstaat als reactie op de aanleiding (tweede pijl). Zo ontstaat een opeenhoping van stress waarbij wij soms niet meer in de gaten hebben wat de stress is die bij de eerste aanleiding hoort en welke stress door onze eigen reactie veroorzaakt wordt.
Bij verkleinen van de stress laten wij onze gevoelens niet echt toe. We denken de kwestie minder problematisch te maken of hopen zelfs dat het verdwijnt. We ontkennen of lachen weg om maar niet te hoeven voelen hoe diep we geraakt zijn. Wanneer we weinig gevoel tonen kan er een zekere afstand en verwijdering naar anderen ontstaan. Bovendien kan het ook gebeuren dat iemand die veel verkleint toch meer en meer gespannen wordt, zonder dat deze persoon zelf zich bewust is van de oorzaak. De spanning wordt onbewust opgebouwd en komt soms zelfs jaren later in onverwachte vorm naar buiten, bijvoorbeeld door een burn-out.
Het leven is een reeks leerervaringen
Een ander ongelukkig aspect van zelfkritiek is dat het ons verhindert om onszelf te eren omdat we ons hart hebben geopend en het risico hebben genomen om lief te hebben. Kunnen we onszelf eren dat we de moed hebben gehad lief te hebben, ook al is het niet gelukt?
Onze uitdaging is om onze waarde te eren, ongeacht wat het leven ons brengt. Met oefening kunnen we leren om onvermijdelijke pijn te onderscheiden van het zelf gegenereerde leed dat is ontstaan door onszelf uit te schelden voor wat er met ons gebeurt. Dientengevolge ontwikkelen we veerkracht. Door onvoorwaardelijk van onszelf te houden kunnen we rouwen, leren en verder gaan met ons zelfrespect intact, zelfs als het tijdelijk gekneusd of zelfs geteisterd is.
Bron: Global Heart
Je kunt ook interesse hebben in:
