Waarom sommige vrouwen aankomen rond de menopauze

3 april 2017

(aHealthylife | Juglen Zwaan) Gewichtstoename rond de menopauze komt veel voor. Er zijn vele factoren die meespelen, waaronder hormonen, veroudering, leefstijl en genen. De manier waarop de menopauze wordt ervaren verschilt echter van vrouw tot vrouw. Dit artikel onderzoekt waarom sommige vrouwen aankomen in gewicht tijdens de overgang.

De vrouwelijke levenscyclus

Er zijn (afgezien van de puberteit) vier periodes van hormonale verandering die optreden tijdens het leven van een vrouw. Het betreft de premenopauze, de perimenopauze, de menopauze en de postmenopauze.

1. Premenopauze. Dit is de term voor de vruchtbare leeftijd van een vrouw, de periode waarin ze zwanger kan worden. Deze periode begint in de puberteit – die begint met de eerste menstruatie – en eindigt met de laatste menstruatie. Deze fase duurt ongeveer 30-40 jaar.

2. Perimenopauze. Dit betekent letterlijk ‘rondom de menopauze.’ In deze periode schommelen de oestrogeenspiegels en gaan de progesteronniveaus omlaag. De perimenopauze kan optreden ergens tussen de leeftijd van midden 30 en begin 50, maar bij de meeste vrouwen begint deze overgang als ze tussen de 40 en de 50 zijn en het duurt 4 tot 11 jaar (1).

Symptomen van de perimenopauze zijn onder andere:

Opvliegers en slecht tegen warmte kunnen
Slaapstoornissen
Verandering in menstruatiecyclus
Hoofdpijn
Stemmingswisselingen, waaronder depressie, angst en prikkelbaarheid
Gewichtstoename

3. Menopauze. De menopauze is officieel het moment waarop een vrouw 12 maanden lang geen menstruatie heeft gehad. De gemiddelde leeftijd van het optreden van de menopauze is 51 (2). Tot dat moment is een vrouw perimenopauzaal. Veel vrouwen hebben de ergste symptomen tijdens de perimenopauze, terwijl anderen juist merken dat de symptomen in de eerste één of twee jaar na de menopauze het heftigst zijn.

4. Postmenopauze. Deze periode begint direct nadat een vrouw 12 maanden niet heeft gemenstrueerd. De termen menopauze en postmenopauze worden vaak door elkaar gebruikt. Sommige hormonale en fysieke veranderingen kunnen zich echter nog voortzetten na de menopauze.

Kortom: Een vrouw maakt een aantal stadia van hormonale veranderingen door in haar leven, die symptomen kunnen veroorzaken, zoals veranderingen in gewicht.

Hoe de hormonale veranderingen de stofwisseling beïnvloeden

Tijdens de perimenopauze gaat het progesteronniveau langzaam maar zeker omlaag, terwijl de oestrogeengehaltes heel erg kunnen fluctueren van dag tot dag, of zelfs binnen een dag. In het begin van de perimenopauze produceren de eierstokken extreem hoge hoeveelheden oestrogeen. Dit komt door verstoorde feedbacksignalen tussen de eierstokken, de hypothalamus en de hypofyse (3). Later in de perimenopauze – als de menstruatiecyclus onregelmatiger wordt – produceren de eierstokken heel weinig oestrogeen. Tijdens de menopauze wordt dat nog minder. In plaats daarvan worden oestrogenen aangemaakt uit androgenen zoals testosteron. Dit gebeurt in andere weefsels, zoals borst- en hersenweefsel. De hoeveelheid oestrogeen in het bloed is echter zeer laag (4).

Sommige onderzoeken geven aan dat hoge oestrogeengehaltes vetopslag kunnen bevorderen. Dit komt doordat hoge oestrogeenspiegels samenhangen met gewichtstoename en meer lichaamsvet tijdens de vruchtbare jaren (5, 6). Van de puberteit tot de perimenopauze slaan vrouwen vet op de heupen en dijen op als onderhuids (subcutaan) vet. Hoewel het moeilijk kan zijn om dat kwijt te raken, zorgt dit soort vet niet echt voor een verhoging van het risico op ziektes. Tijdens de menopauze echter, zorgen de lage oestrogeengehaltes voor vetopslag van visceraal vet (in de buikholte en rondom de organen). Er is een verband tussen dit soort vet en insulineresistentie, diabetes 2, hartziektes en andere gezondheidsproblemen (7).

Kortom: Veranderingen in hormoonspiegels tijdens de menopauzale overgangsperiode kunnen leiden tot meer vetopslag en een verhoogd risico op verschillende ziektes.

Gewichtsveranderingen tijdens de perimenopauze

Gemiddeld is de schatting dat vrouwen 1 à 2 kilo aankomen tijdens de (perimenopauzale) overgangsperiode (8). Sommigen komen echter veel meer aan. Jammer genoeg gebeurt dat vooral bij vrouwen die al overgewicht hebben of obees zijn. Gewichtstoename kan ook voorkomen als gevolg van het ouder worden, nog afgezien van hormonale veranderingen. Toen in een onderzoek werd gekeken naar veranderingen in gewicht en hormonen bij vrouwen van tussen de 42 en 50 jaar oud, gedurende drie jaar, werd er geen verschil gevonden in gemiddelde gewichtstoename tussen degenen die nog een normale cyclus hadden en degenen die al de menopauze ingingen (9). Bij een groot observationeel onderzoek, Study of Women’s Health Across the Nation (SWAN), werden vrouwen van middelbare leeftijd gevolgd tijdens de perimenopauze. Tijdens het onderzoek kregen de vrouwen meer buikvet en verloren zij spiermassa (10).

Nog een factor die bijdraagt aan gewichtstoename in de perimenopauze zou de grotere eetlust kunnen zijn, en de hogere calorie-inname als reactie op hormonale veranderingen. Uit één studie bleek dat het gehalte van het ‘hongerhormoon’ ghreline aanzienlijk hoger was onder perimenopauzale vrouwen, dan bij premenopauzale en postmenopauzale vrouwen (11). Ook de functie van leptine en neuropeptide Y – hormonen die het gevoel van verzadiging en eetlust regelen – kan verstoord worden door de lage oestrogeenspiegels in de late stadia van de overgang (12, 13). Dat kan ertoe leiden dat vrouwen met een laag oestrogeengehalte er in de latere stadia van de perimenopauze toe aangezet worden om meer te gaan eten en vet op te slaan. De effecten van progesteron op het gewicht tijdens de overgang zijn niet zo uitgebreid bestudeerd. Sommige onderzoekers geloven echter dat het risico op obesitas door de combinatie van lage oestrogeen- en progesteronspiegels nog kan worden vergroot (12).

Kortom: Schommelingen in de hoeveelheid oestrogeen, progesteron en andere hormonen kunnen leiden tot meer eetlust en meer vetopslag tijdens de perimenopauze.

Gewichtsveranderingen tijdens en na de menopauze

De hormonale veranderingen en gewichtstoename kunnen doorgaan nadat vrouwen de perimenopauze verlaten en de menopauze ingaan. Een van de voorspellende factoren van gewichtstoename kan de leeftijd zijn waarop de menopauze optreedt. Bij een studie met meer dan 1900 vrouwen bleek dat degenen die vóór hun 51ste in de overgang waren, minder lichaamsvet hadden (14). Bovendien zijn er nog verscheidene andere factoren die kunnen bijdragen aan gewichtstoename na de menopauze. Postmenopauzale vrouwen zijn over het algemeen minder actief dan toen ze jonger waren, wat zorgt voor een lager energieverbruik en voor verlies van spiermassa (15, 16). Menopauzale vrouwen hebben ook vaker een hoog nuchter insulinegehalte en insulineresistentie, wat zorgt voor gewichtstoename en een verhoogd risico op hartziektes (12, 17).

Hoewel controversieel, is hormoontherapie effectief gebleken als het gaat om vermindering van buikvet en verbetering van insulinegevoeligheid tijdens en na de menopauze (18). Houd wel in gedachten dat de gemiddelden die in de onderzoeken gevonden zijn niet gelden voor alle vrouwen. Het varieert per persoon.

Kortom: Toename van vet komt ook veel voor tijdens de menopauze. Het is echter onduidelijk of dit wordt veroorzaakt door een tekort aan oestrogenen of aan het verouderingsproces.

Hoe voorkom je gewichtstoename rond de menopauze

Hier volgen nog een paar dingen die je kunt doen om te voorkomen dat je aankomt rond de menopauze:

Verlaag de koolhydraatinname: Eet minder koolhydraten om te zorgen voor minder buikvet; het vet dat stofwisselingsproblemen veroorzaakt (19, 20).
Voeg vezels toe: Eet vezelrijke dingen zoals lijnzaad, wat kan zorgen voor een beter insulinegevoeligheid (21).
Krachttraining: Doe aan krachttraining voor een strakker lichaam, meer kracht en voor het behoud en de opbouw van spieren (22, 23).
Rust en ontspan: Probeer voordat je naar bed gaat te ontspannen en zorg voor voldoende slaap, zodat je je hormonen en eetlust onder controle kunt houden (24).

Als je deze stappen volgt, is het zelfs mogelijk om tijdens deze periode af te vallen.

Kortom: Hoewel gewichtstoename heel veel voorkomt tijdens de menopauze, zijn er stappen die je kunt zetten om dit te voorkomen of terug te draaien.

Conclusie

De menopauze kan een hele uitdaging zijn, zowel lichamelijk als emotioneel. Maar als je zorgt voor een voedzaam dieet en voldoende beweging en rust, kan dat helpen om gewichtstoename te voorkomen en het risico op ziektes te verlagen. En hoe moeilijk het misschien ook is: probeer de veranderingen in je lichaam die nu eenmaal onvermijdelijk optreden met de leeftijd te accepteren (met toestemming vertaald).

Bron: aHealthylife

Je kunt ook interesse hebben in:

9 bewezen manieren om je gewichtsregulerende hormonen te herstellen

15 gezondheidsvoordelen van wandelen (volgens de wetenschap)