Maken afslankdiëten je echt dikker?
(aHealthylife | Juglen Zwaan) Wereldwijd worden miljarden verdiend in de dieetindustrie. Er zijn echter geen aanwijzingen dat mensen daardoor slanker worden. Het tegendeel lijkt juist waar te zijn. Obesitas heeft over de hele wereld epidemische vormen aangenomen. Ongeveer 13% van de volwassen bevolking in de wereld heeft obesitas en dit percentage stijgt tot 35% in de Verenigde Staten (1, 2). Interessant is dat er aanwijzingen zijn dat afslankdiëten op de lange termijn niet werken en dat ze zelfs tot gewichtstoename kunnen leiden.
Dieet en lichaamsbeeld
Nu de obesitasepidemie steeds grotere vormen aanneemt, wenden veel mensen zich tot caloriebeperkte diëten in een poging om af te vallen. Mensen met obesitas zijn echter niet de enigen die op dieet zijn. Afvallen is ook een prioriteit voor veel mensen – vooral vrouwen – die minder zwaar zijn of licht overgewicht hebben. Veel onderzoekers denken dat dit te maken heeft met het feit dat een negatief lichaamsbeeld wordt verergerd door constante blootstelling aan slanke modellen, beroemdheden en sporters in de media (3, 4). De wens om dunner te worden kan al op de lagere school beginnen. Volgens één onderzoek zei meer dan 50% van de meisjes tussen de 6 en 8 jaar die niet te zwaar waren, dat hun ideale gewicht lager was dan hun werkelijke gewicht (5). Meisjes nemen de opvattingen over dieet en gewicht vaak over van hun moeder. In een onderzoek meldde 90% van de moeders onlangs een dieet te hebben gevolgd. Uit de studieresultaten bleek dat 5-jarige dochters van moeders die op dieet waren al twee keer zoveel kans hadden om na te denken over op dieet gaan, als dochters van moeders die niet op dieet waren (6).
Kortom: Het is heel gebruikelijk voor vrouwen om slank te willen zijn en dat kan al beginnen op 5-jarige leeftijd. Op jonge leeftijd al bezig zijn met diëten is vaak het gevolg van het dieetgedrag van moeders.
De miljardenindustrie van afslankdiëten
Afvallen is wereldwijd big business. In 2015 was de schatting dat programma’s voor gewichtsverlies, afslankproducten en andere behandelingen in de Verenigde Staten en Europa samen meer dan $ 150 miljard aan winst opleverden (7). In 2022 zal de wereldwijde markt voor gewichtsverlies naar verwachting $ 246 miljard bedragen. Het is daarom niet verrassend dat afvalprogramma’s behoorlijk duur kunnen zijn voor iemand die meer dan een paar kilo wil verliezen. Een studie wees uit dat de gemiddelde kosten om 5 kg te verliezen varieerden van $ 755 voor het Weight Watchers-programma tot $ 2.730 voor het medicijn orlistat (8). Bovendien volgen de meeste mensen meermaals een dieet tijdens hun leven. Als je al deze pogingen bij elkaar neemt, besteden sommige mensen uiteindelijk duizenden dollars om gewicht te verliezen, vaak zonder enig succes op lange termijn.
Kortom: De dieetindustrie brengt jaarlijks miljarden dollars op en deze industrie zal naar verwachting blijven groeien omdat mensen nu eenmaal de wens hebben om af te vallen.
Succespercentages van afslankdiëten
Hoe succesvol zijn afslankdiëten op de lange termijn? Over het algemeen zijn de resultaten behoorlijk teleurstellend. Volgens een onderzoek was slechts 12% van de deelnemers erin geslaagd om ten minste 75% van het bereikte gewichtsverlies te behouden, terwijl 40% meer in gewicht was aangekomen dan ze oorspronkelijk waren kwijtgeraakt, 3 jaar nadat ze een programma voor gewichtsverlies hadden afgerond (9). Een andere studie toonde aan dat een groep vrouwen die tijdens een 6 maanden durend afslankprogramma waren afgevallen, 5 jaar daarna 3,6 kg meer wogen dan het gemiddelde startgewicht (10). Weer een andere studie wees uit dat slechts 19% van de mensen gedurende 5 jaar een gewichtsverlies van 10% kon volhouden (11). Het lijkt er ook op dat gewichtstoename optreedt ongeacht het type afslankdieet dat wordt gebruikt, hoewel er ook aanwijzingen zijn dat sommige diëten tot minder hernieuwde gewichtstoename leiden dan andere. Volgens een onderzoek waarin drie diëten werden vergeleken, kwamen mensen die een dieet met veel enkelvoudig onverzadigd vet volgden minder aan in gewicht dan degenen die een vetarm of een controledieet volgden (12). Uit een overzichtsonderzoek van 14 gewichtsverliesstudies bleek dat mensen in veel gevallen misschien meer aankwamen dan ze rapporteerden, omdat de follow-uppercentages erg laag zijn en het gewicht vaak zelf wordt gemeld via telefoon of post (13). Onderzoek toont aan dat de meeste mensen het gewicht dat ze verliezen tijdens het dieet grotendeels weer terugkrijgen en zelfs zwaarder zijn dan voorheen.
Kortom: Hoewel een klein percentage van de mensen erin slaagt om af te vallen en op gewicht te blijven, krijgen de meeste mensen het gewicht geheel of gedeeltelijk terug, en sommigen komen zelfs nog meer aan.
Chronisch op dieet en gewichtstoename
Studies suggereren dat de meeste mensen die regelmatig een dieet volgen op de lange termijn juist aankomen in plaats van afvallen. Bij mensen zonder obesitas blijkt recent dieetgedrag na enige tijd gewichtstoename te voorspellen, zo bleek uit 15 van de 20 studies uit een overzichtsonderzoek uit 2013 (14). Een factor die bijdraagt aan het opnieuw aankomen van mensen met een lager gewicht is een toename van eetlusthormonen. Het lichaam stimuleert de productie van deze eetlustopwekkende hormonen wanneer het voelt dat het vet en spieren heeft verloren (15). Bovendien kunnen caloriebeperking en verlies van spiermassa zorgen voor een vertraagde stofwisseling, waardoor je gemakkelijker weer aankomt als je terugkeert naar je gebruikelijke eetpatroon. Minder zware mannen die drie weken lang een dieet volgden dat voorzag in 50% van hun caloriebehoeften, begonnen dagelijks 255 calorieën minder te verbranden, zo bleek uit een onderzoek (16). Veel vrouwen gaan in hun vroege tienerjaren of daarvoor al voor het eerst op dieet. Er is veel onderzoek dat aantoont dat diëten tijdens de adolescentie gepaard gaat met een verhoogd risico op overgewicht, obesitas of een verstoord eetpatroon in de toekomst (17). Een onderzoek uit 2003 wees uit dat tieners die een dieet volgden twee keer zoveel kans hadden op overgewicht als tieners zonder dieet, ongeacht hun startgewicht (18). Hoewel genetica een grote rol speelt bij gewichtstoename, hebben onderzoeken naar eeneiige tweelingen aangetoond dat dieetgedrag net zo belangrijk kan zijn (19, 20). In een in Finland uitgevoerd onderzoek dat 2.000 tweelingparen volgde gedurende 10 jaar, had de ene helft van een tweeling, die meldde wel eens een afslankdieet te hebben gevolgd – al was het maar één keer – tweemaal zoveel kans om aan te komen als de andere helft van de tweeling, die niet op dieet was geweest. Ook nam het risico toe met elke extra dieetpoging (20). Houd er echter rekening mee dat deze observationele onderzoeken niet kunnen bewijzen dat een dieet de gewichtstoename veroorzaakt. Mensen die de neiging hebben om aan te komen gaan vaker op dieet, wat de reden kan zijn dat dieetgedrag gepaard gaat met een verhoogd risico op gewichtstoename en het ontwikkelen van obesitas.
Kortom: In plaats van blijvend gewichtsverlies te veroorzaken, wordt een dieet bij mensen zonder obesitas geassocieerd met een verhoogd risico om aan te komen en na verloop van tijd obesitas te ontwikkelen.
Andere benaderingen, die wel werken:
Gelukkig zijn er ook andere manieren waarop je kunt zorgen dat je niet aankomt of dat je afvalt.
Richt je op gezonde keuzes en op eten met aandacht
Probeer de focus te verleggen van een gerichtheid op afslanken naar gezondheidsbevorderende eetgewoonten. Kies om te beginnen voedzame voedingsmiddelen die je een voldaan gevoel geven en die ervoor zorgen dat je energieniveau hoog blijft, zodat je je op je best voelt. Eten met aandacht is ook een bevorderlijke strategie. Langzamer eten, stilstaan bij de ervaring van het eten en luisteren naar de signalen van je lichaam die aangeven of je honger hebt of vol zit – dit zijn factoren die je relatie met voeding kunnen verbeteren en kunnen leiden tot gewichtsverlies (21, 22, 23).
Regelmatig sporten
Lichaamsbeweging kan stress verminderen en je algehele gezondheid en welzijn bevorderen. Onderzoek suggereert dat dagelijks ten minste 30 minuten fysieke activiteit bijzonder gunstig is voor gewichtsbehoud (24, 25). Kies als beste vorm van beweging iets waar je plezier in hebt, waardoor je het ook op de lange termijn kan volhouden.
Accepteer dat je je ‘ideale’ gewicht misschien niet kunt bereiken
De ‘body mass index’ (BMI) is een maat voor je gewicht in kilo’s gedeeld door het kwadraat van je lengte in meters. Deze maatstaf wordt vaak gebruikt om mensen te helpen te bepalen wat hun gezonde gewichtsbereik is. Onderzoekers hebben de bruikbaarheid van de BMI ter discussie gesteld voor het voorspellen van gezondheidsrisico’s, omdat de BMI geen rekening houdt met verschillen in botstructuur, leeftijd, geslacht, spiermassa of waar iemands lichaamsvet wordt opgeslagen (26). Een BMI tussen 18,5 en 24,9 wordt als normaal beschouwd, terwijl een BMI tussen 25 en 29,9 als overgewicht wordt beschouwd en een BMI boven de 30 als obesitas. Het is echter belangrijk om te weten dat je best gezond kunt zijn, ook al zit je niet op je zogenaamde ‘ideale’ gewicht. Sommige mensen voelen zich het beste bij een hoger gewicht dan volgens de BMI normaal is. Veel diëten beloven je te helpen om je ‘droomlichaam’ te bereiken, maar de waarheid is dat sommige mensen er simpelweg niet voor gemaakt zijn om erg slank te zijn. Studies suggereren zelfs dat fit zijn met een stabiel gewicht gezonder is dan afvallen en weer aankomen door herhaalde diëten (27, 28, 29). Acceptatie van je huidige gewicht kan leiden tot meer zelfvertrouwen en je goed voelen in je lichaam, en zo vermijd je de levenslange frustratie van het nastreven van een onrealistisch doel (30, 31).
Kortom: Probeer je te concentreren op gezonder zijn in plaats van te streven naar een ‘ideaal’ gewicht. Laat gewichtsverlies vanzelf volgen als een natuurlijk neveneffect van een gezonde levensstijl.
Om te onthouden
De wens om slank te zijn begint vaak al vroeg in het leven, vooral onder meisjes, en het kan leiden tot chronisch op dieet zijn en restrictieve eetpatronen. Dit kan meer kwaad doen dan goed. In tegenstelling tot wat veel mensen denken is er een permanente verandering van leefstijl nodig. Het doorbreken van de dieetcirkel kan je helpen om een betere relatie met voeding te ontwikkelen en een gezonder stabiel gewicht te behouden (met toestemming vertaald).
Bron: aHealthylife
Je kunt ook interesse hebben in:
