Melatonine helpt mogelijk bij depressie, auto immuunziekten en kanker

24 oktober 2016

(Earth matters) Het hormoon melatonine heeft een aantal belangrijke functies bij je gezondheid, variërend van het bevorderen van slaap tot het versterken van je immuunsysteem, het vertragen van hersenveroudering, het verminderen van migraineaanvallen, het op peil houden van de botdichtheid en het voorkomen van kanker.

Gebrek aan zonlicht overdag gecombineerd met kunstlicht tot laat in de avond verstoort je biologische klok en daarmee je melatonineproductie. Deze verstoring kan een aantal negatieve effecten hebben op je gezondheid. Er is preklinisch onderzoek gedaan naar de rol van melatonine bij meer dan 100 ziekten, waarvan er een heleboel verband houden met de slaap.

Melatonine effectief bij meer dan slaap

De belangrijkste biologische klok in je lichaam bevindt zich in de nucleus suprachiasmaticus (SCN) in de hersenen, die deel uitmaakt van de hypothalamus. Uitgaand van de signalen van licht en donker meldt de SCN aan je epifyse, ook in de hersenen, wanneer het tijd is om melatonine aan te maken en wanneer dit proces gestopt moet worden. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat melatonine helpt om sneller in slaap te vallen en beter door te slapen, mensen ervaren minder onrust en het voorkomt vermoeidheid gedurende de dag. Denk er wel aan dat je mogelijk maar een hele lage dosering nodig hebt. Ik raad je aan om te beginnen met slechts 0,25 of 0,5 mg en daarna eventueel op te hogen. Als je hogere doseringen gebruikt, zoals 3 mg, kan het soms gebeuren dat je er juist wakkerder van wordt in plaats van slaperiger, dus begin laag en hoog eventueel de dosis op.

Melatonine kan ook de gevolgen van een jetlag verminderen wanneer je meerdere tijdzones doorkruist. En kinderen die last hebben van eczeem, een kwaal waarvan ze vaak wakker liggen, slapen mogelijk ook beter met een melatoninesupplement volgens recent onderzoek. Interessant genoeg werd het eczeem ook minder ernstig, wat wijst op ontstekingsremmende effecten van melatonine. De positieve effecten van melatonine gaan echter verder dan de invloed op slaap. Drie specifieke gebieden die ik in dit artikel zal behandelen zijn de rol die melatonine speelt bij depressie, multiple sclerosis en kanker.

Een gezond dag-nachtritme helpt tegen depressieve klachten

Je melatonineniveau stijgt en daalt onder invloed van licht en donker en zowel je lichamelijke als geestelijke gezondheid is nauw verbonden met de ritmes van licht en duisternis. Als het donker is, gaat je melatoninespiegel omhoog, wat de reden is dat je je moe kunt voelen wanneer de zon ondergaat. Daar staat tegenover dat je moeilijker in slaap kunt vallen door een lager melatonineniveau wanneer je ‘s avonds aan kunstlicht blootstaat, inclusief het licht dat van tv’s of elektronische schermen afkomstig is.

Wanneer je het licht aandoet als je ‘s nachts wakker wordt, kan dat ook problemen opleveren. Maar je hoeft niet in het donker rond te struikelen, want licht van rode of oranje golflengte zal de melatonineproductie niet hinderen. Je kunt rood licht gebruiken om je weg naar de badkamer te vinden. Als je een wekker of klok in je slaapkamer hebt, zorg dan dat het er een met een LED-display is. Blauw licht is de slechtste keus omdat dat de golflengte is die de melatonineproductie het meest doet afnemen.

SAD, de winterblues

Seizoensdepressie, ook wel SAD genoemd of de ‘winterblues’, wordt in verband gebracht met een tekort aan zonlicht, en wetenschappers raden eerder lichttherapie aan dan antidepressiva van het SSRI-type zoals prozac of sertraline. Uit een recent, interessant onderzoek is zelfs gebleken dat zelfs voor ernstige niet-seizoensgebonden depressies lichttherapie mogelijk de voorkeur heeft en het bleek effectiever dan prozac in een onderzoeksgroep van mensen met een matige tot ernstige depressie. Een van de redenen waarom het waarschijnlijk zo goed werkt, heeft te maken met het feit dat fel licht helpt bij het resetten van je biologische klok oftewel je dag-nacht ritme. Supplementatie met melatonine kan hier tot op zekere hoogte ook bij helpen, maar niet zo goed als blootstelling aan fel licht overdag. Het is ook mogelijk dat licht min of meer hetzelfde werkt als antidepressiva doordat het de werking van neurotransmitters reguleert.

Lichttherapie is effectiever dan prozac

Het genoemde onderzoek wilde de werkzaamheid van lichttherapie alleen beoordelen en in combinatie met het antidepressivum fluoxetine (prozac). Het onderzoek duurde acht weken en er deden 122 volwassenen aan mee tussen de 19 en 60 jaar, die aan een matige of ernstige depressie leden. De deelnemers werden in vier groepen onderverdeeld die respectievelijk de volgende behandeling ontvingen:

Lichttherapie (30 minuten per dag na het ontwaken met een lamp van 10.000 lux) en een placebopil
Prozac (20 mg per dag) en een gedeactiveerde ionengenerator die dienst deed als placebolamp
Lichttherapie en prozac
Placebolicht en een placebopil

Samenvattend vond het onderzoek dat de combinatie van lichttherapie en prozac het meest effectief was, maar lichttherapie alleen volgde daar kort op, gevolgd door de placebo. En inderdaad, de behandeling met medicijnen was het minst effectief, zelfs minder effectief dan een placebo! Aan het eind van het onderzoek waren de volgende aantallen mensen hersteld:

Ruim 19 % van de mensen in de prozacgroep
30% in de placebogroep
Bijna 44% in de groep die alleen lichttherapie kreeg
Bijna 59% in de groep die de actieve combinatie kreeg

Hoe melatonine kan helpen bij de behandeling van MS

MS is een auto-immuunziekte die, net als SAD, in verband gebracht wordt met een tekort aan vitamine D veroorzaakt door een gebrek aan zonlicht. Recent onderzoek wijst er interessant genoeg op dat de afname van het aantal aanvallen in de herfst en winter gerelateerd kan zijn aan hogere melatoninespiegels die in deze donkere maanden voorkomen. Daar staat tegenover dat terugvallen in de lente en zomer -wat ook voorkomt, maar minder frequent- kan verband houden met een lager melatoninegehalte. Het onderzoek, geleid door Mauricio Farez, neurowetenschapper aan het Dr. RaúlCarrea Institute voor neurowetenschappelijk onderzoek, heeft 139 MS-patiënten bestudeerd die in Buenos Aires woonden. 32% van hen had minder aanvallen in de herfst en winter in vergelijking met de lente en zomer. Het tijdschrift Scientific American meldt:

‘Onderzoek uit het verleden heeft aangetoond dat melatonine een beschermend effect kan hebben tegen MS en dat werken in ploegendiensten, dat de melatoninehuishouding kan verstoren, de kans op het ontstaan van de ziekte vergroot. Volgens de auteurs is dit onderzoek het eerste dat het epidemiologische bewijs combineert met resultaten van onderzoek aan zowel menselijke cellen als diermodellen.

En het kan bijdragen aan het oplossen van de ‘seizoensparadox’ – MS-aanvallen zouden minder moeten worden tijdens warmere en zonnigere maanden wanneer mensen meer aan zonlicht blootstaan en dus meer vitamine D produceren, wat ook ontstekingsremmende eigenschappen heeft. Maar sommige studies, waaronder deze, laten zien dat het aantal terugvallen in de lente en zomer toeneemt, wat wijst op de mogelijkheid dat andere factoren uit de omgeving, zoals melatoninespiegels, een rol spelen.

Om hun hypothese te testen kregen muizen met auto-immuun encefalomyelitis (het diermodel voor MS) dagelijks injecties met melatonine. Als gevolg daarvan namen de klinische symptomen af en het aantal schadelijke T-cellen, die een voorloper van ontstekingsreacties zijn, nam af, en het aantal gunstige T-cellen nam toe. Gelijksoortige resultaten werden bereikt in petrischaaltjes. In het aangehaalde artikel staat:

Melatonine is betrokken bij de regulering van de immuunrespons en dus is het mogelijk dat deze resultaten ook kunnen gelden voor andere auto immuunziekten, zoals lupus en reumatoïde artritis.

De rol van melatonine bij het bestrijden van kanker

Kanker is een andere ziekte waarbij melatonine een grote rol speelt. Het bewijs doet vermoeden dat het een belangrijke aanvullende behandeling kan zijn omdat het helpt het lichaam te beschermen tegen de schadelijke effecten van bestralingen. Cellen door het hele lichaam, zelfs kankercellen, hebben melatoninereceptoren en melatonine is op zichzelf toxisch voor cellen, wat wil zeggen dat het celdood (apoptose) kan veroorzaken. Wat melatonine nog meer doet:

Het stimuleert de productie van stoffen die het immuunsysteem optimaliseren zoals interleukine 2, dat gemuteerde cellen die tot anker kunnen leiden identificeert en aanvalt.
Melatonine remt de groei van nieuwe bloedvaten in de tumor (angiogenese) wat de ontwikkeling van kanker vertraagt.
Het gaat de groei van kanker tegen doordat het het cytokinesysteem activeert wat helpt de groei van de tumor te vertragen, en door de cytotoxische activiteit van macrofagen en monocyten te stimuleren.
Door zijn antioxiderende werking beperkt het ook oxidatieve schade aan DNA.
Melatonine remt de groei van tumoren doordat het de werking van oestrogeen tegengaat. (‘s nachts, wanneer de productie van melatonine zijn piek bereikt, verlaagt het tempo van de celdeling. En wanneer melatonine zicht hecht aan een borstkankercel, gaat het het effect van oestrogeen, dat celgroei stimuleert, tegen.)

Melatonine reguleert ook de productie van andere geslachtshormonen dan oestrogeen, wat mogelijk verklaart waarom het lijkt te beschermen tegen soorten kanker die beïnvloedt worden door deze hormonen, waaronder kanker aan de eierstokken, het endometrium, de prostaat, de testes en borstkanker. Naar dat laatste is het meeste onderzoek gedaan. Dit zijn een aantal van de onderzoeken naar het effect van melatonine op borstkanker:

Het Journal of Epidemiology meldt dat bij vrouwen die hoofdzakelijk nachtdiensten draaien meer borstkanker voorkomt.
Vrouwen die wonen in een buurt waar ‘s nachts veel verlichting is, lopen een grotere kans op borstkanker dan zij die wonen in een gebied waar het ‘s nachts veel donkerder is.
Deelnemers aan de Nurses’ Health Study hadden de verpleegkundigen die nachtwerk deden 36% meer kans op borstkanker.
Bij blinde vrouwen, die geen licht kunnen zien en daardoor een veel hogere melatonineprodcutie hebben, komt minder borstkanker dan gemiddeld voor.
Wanneer alle onderzoeken tezamen bekeken worden, hebben vrouwen die nachtdiensten werken 60% vaker borstkanker dan andere vrouwen, zelfs wanneer gecorrigeerd wordt voor andere factoren, zoals verschillen in voedingsgewoonten.

Melatonine kan de uitkomst verbeteren bij longkankerpatiënten

Mogelijk is er ook een positief effect bij andere vormen van kanker. In 2004 hebben de Life Extension Foundation en de Cancer Treatment Centers of America samengewerkt aan de eerste clinical trial die het effect van melatonine bij patiënten met longkanker evalueerde. De resultaten werden gepubliceerd tijdens de vergadering van de American Society for Oncology en lieten zien dat bij ruim 29% van de patiënten die ‘s avonds melatonine kregen de tumor reageerde, en dat dit slechts bij 8% van de patiënten die ‘s ochtends melatonine kregen gebeurde en bij 10,5% van hen die een placebo slikten. Life Extension Magazine rapporteert:

‘Europese klinische studies tonen aan dat de vijfjaarsoverleving en de regressiepercentages hoger zijn bij patiënten die ook melatonine krijgen vergeleken met hen die alleen chemotherapie krijgen. Van de patiënten die enkel chemotherapie kregen, was er na twee jaar niemand meer in leven, maar in de chemotherapie en melatoninegroep waren er na vijf jaar nog drie van de 49 patiënten in leven. De onderzoekers hopen dat andere testresultaten die net zo veelbelovend zijn reguliere artsen ervan kunnen overtuigen om melatonine toe te voegen aan de standaard behandelingen tegen kanker en ook in een eerder stadium van de behandeling.’

Het belang van licht en donker voor de synchronisatie van je inwendige klokken

De productie van melatonine wordt gestimuleerd in het donker en onderdrukt als het licht is, wat de reden is dat je bloedspiegel het hoogste zou moeten zijn net voordat je naar bed gaat. Dit perfect georkestreerde systeem zorgt ervoor dat je in slaap valt wanneer de zon ondergaat en uitgerust weer wakker wordt als de zon weer opgaat en is mogelijk ook effectief bij het tegengaan van veroudering en kan helpen bij het tegengaan van ziekten. Als je slaapproblemen hebt, wat een teken is dat je melatonineproductie verstoord is, raad ik je aan om ervoor te zorgen dat je in volledige duisternis slaapt en het licht tenminste een uur voordat je naar bed gaat, uit te doen. Kijk ook geen tv meer en gebruik geen computers en andere elektronische apparaten in het uur voordat je gaat slapen.

Al deze apparaten stralen blauw licht uit, dat je melatonineproductie doet afnemen als je na het donker nog doorwerkt, dus ideaal gesproken zou je deze uit moeten zetten zodra de zon ondergaat. Als je dergelijke apparaten toch moet gebruiken, kun je gele brillenglazen dragen die de blauwe golflengten er uit filteren en/of gratis software gebruiken zoals f.lux. Gebruik om kamers ‘s avonds te verlichten gloeilampen die een amberkleurig licht geven in laats van het blauwe dat de melatonineproductie onder drukt. Een even belangrijke factor is de kwaliteit van het licht waar je overdag aan bent blootgesteld. Zonder voldoende zonlicht overdag kan je dag- en nachtritme verstoord raken.

De meeste gloeilampen en tl-buizen geven licht dat van slechte kwaliteit is. Om optimaal te functioneren, heeft je lichaam licht nodig dat het volledige spectrum aan golflengten bevat, zoals je dat buiten krijgt, maar de meesten van ons brengen niet genoeg tijd buitenshuis door en profiteren niet voldoende van dit gezonde licht. Als je thuis en op kantoor lampen gebruikt die het volledige spectrum uitstralen, kan dit helpen om het gebrek aan zonlicht overdag te compenseren, maar het kan het niet volledig vervangen. Probeer dus om als het even kan elke dag 30 tot 60 minuten naar buiten te gaan in de periode dat het daglicht op zijn felst is, dat wil zeggen rond het middaguur. Dit zal helpen bij het gelijk zetten van je 24-uursritme en helpt je beter te slapen.

Zorgen dat je goed slaapt, verbetert je gezondheid

Onthoud dat je lichaam, wanneer je dag- en nachtritme verstoord is, minder melatonine produceert, wat betekent dat je lichaam minder goed in staat is kanker te bestrijden en je minder goed beschermd bent tegen vrije radicalen, die het verouderingsproces en ziekten kunnen versnellen. Als je de nodige aanpassingen hebt aangebracht aan je slaapgewoonten en je nog steeds slaapproblemen hebt, kan een melatoninesupplement van goede kwaliteit helpen.

De hoeveelheid melatonine die elke nacht wordt aangemaakt en vrijgegeven varieert afhankelijk van je leeftijd. Kinderen hebben meestal een veel hogere melatoninespiegel dan volwassenen en meestal blijft de hoeveelheid dalen naarmate je ouder wordt. Dat is de reden dat sommige mensen op leeftijd baat kunnen hebben bij extra melatonine. Hetzelfde geldt voor mensen die nachtdiensten werken, vaak reizen en last hebben van een jetlag of mensen die om andere redenen af en toe aan slapeloosheid lijden door stress of andere oorzaken. Begin met een dosis van 0,25 tot 0,5 mg en bouw het van daaruit op als dat nodig is. Als je je wakkerder gaat voelen, heb je waarschijnlijk te veel genomen en moet je je dosis verlagen.

Bron: Earth Matters

Je kunt ook interesse hebben in:

7 voedingsmiddelen om te vermijden als je te maken hebt met slapeloosheid

Slaapgebrek kan gewichtstoename bevorderen en je spiermassa doen afbreken