De psychologie van luiheid en uitstelgedrag
(Global Heart | Esther Haasnoot) De psychologie van luiheid: Wat veroorzaakt het en wat je eraan kunt doen.
Psychologische theorieën over luiheid
Is luiheid een persoonlijkheidskenmerk of zitten er andere redenen achter? Sommige mensen hebben niet in de gaten dat depressie, angst, stress, gebrek aan energie of ziekte achterliggende oorzaken van luiheid kunnen zijn.
De samenleving prijst hard werken en ambitie. Iemand “lui” noemen is kwetsend. En toch zijn vele mensen bereid om dit etiket op zichzelf, of liever nog, op anderen te plakken.
Evolutionaire theorieën over luiheid
De overtuiging dat mensen diep van binnen stiekem “lui” oftewel “gemakzuchtig zijn” en tot productiviteit moeten worden gemaand zit heel diep. Het stamt af van de protestantse werkethiek (ook bekend als de puriteinse werkethiek of calvinistisch arbeidsethos). De “puriteinen” zagen hard werken als een signaal dat iemand moreel rechtschapen was. Synoniem voor luiheid is indolentie. Indolentie is afgeleid van het Latijnse indolentia, “zonder pijn” of “zonder moeite te doen”. In de christelijke traditie is luiheid een van de zeven hoofdzonden.
Ledigheid
Ken je de uitdrukking “Ledigheid is des duivels oorkussen”? Ledigheid is een oud woord voor “luiheid”, of “niets doen”. Met andere bewoordingen: “uit nietsdoen komt niets goeds voort”, of met “luie mensen loopt het niet goed af”.
Ledigheid wordt ook geromantiseerd, zoals blijkt uit de Italiaanse uitdrukking dolce far niente (‘het is heerlijk om niets te doen’). Vele mensen vertellen zichzelf dat ze hard werken uit een verlangen om uiteindelijk niets te hoeven doen, in plaats van ze hun werk waarderen. “Als ik later met pensioen ben dan….,” ”…nou ik zou het wel weten”.
Hoewel we verlangen naar even niets meer te hoeven, vinden de meeste mensen langdurig nietsdoen moeilijk te verdragen. Een half uur in de file staan kan ons een rusteloos en geïrriteerd gevoel geven. Veel chauffeurs nemen liever een alternatieve route, zelfs als ze daar waarschijnlijk langer over doen. Het zit in ons instinct.
Een instinctieve manier om energie te besparen
Volgens Nando Pelusi, een evolutionair psycholoog, hebben we genetisch de neiging om onze energie te besparen. Met andere woorden, luiheid hebben we geërfd van onze voorouders. Toen hulpbronnen schaars of onzeker waren, was het belangrijk om energie te sparen. De oermens wist immers niet wanneer hij of zij het nodig zou hebben.
Hoewel we een instinct voor luiheid hebben, zoeken we ook vaak een excuus om bezig te blijven. Bovendien voelen mensen zich gelukkiger als ze bezig zijn, zelfs als hun bezigheid hen wordt opgelegd. Toch heeft dit ook een keerzijde.
Filosofie van het absurde
Neel Burton M.D. beschrijft in zijn boek:”Hide and Seek: De psychologie van zelfbedrog” dat de doelen die mensen nastreven doorgaans meer gaan om het druk zijn, dan het eigenlijke doel zelf.
In een essay uit 1942, (De mythe van Sisyphus) vergelijkt Albert Camus de absurditeit van het leven van de mens met de benarde situatie van Sisyphus. Een mythologische koning van Ephyra die werd gestraft voor zijn chronische bedrieglijkheid. Als straf moest hij voor altijd dezelfde zinloze taak te herhalen, namelijk een rotsblok een berg opduwen, om het vervolgens weer naar beneden te zien rollen. Albert Camus concludeert optimistisch: “De strijd naar de top is op zichzelf al genoeg om een mensenhart te vullen.
“Lord Melbourne, de favoriete premier van koningin Victoria, prees de deugden van “meesterlijke inactiviteit”. Meer recentelijk besteedde Jack Welch, als voorzitter en CEO van General Electric, elke dag een uur aan wat hij “tijd om uit het raam te kijken” noemde. Volgelingen van de strategische luiheid gebruiken hun ‘luie’ momenten onder andere om het leven te observeren en ervan te genieten, inspiratie te vinden, perspectief te behouden, kleinzieligheid te omzeilen, inefficiëntie en halfslachtig leven te verminderen en hun gezondheid en energie te sparen voor echt belangrijke taken en problemen. En de Duitse scheikundige August Kekulé beweerde in 1865 dat hij de ringstructuur van de benzeenmolecule had ontdekt terwijl hij dagdroomde over een slang die in zijn eigen staart beet.”
Luiheid kan ons ook vooruit helpen
Toch zijn er maar weinig mensen die ervoor kiezen om lui te zijn. Veel zogenaamde luie mensen hebben nog niet gevonden wat ze willen doen, of zijn er om de een of andere reden niet toe in staat.
In een samenleving waar de nadruk op ligt productiviteit en altijd verbonden technologieën groeien de ideeën over hoe luiheid eruit ziet. Dit eist een enorme psychologische tol van ons en vergroot het risico op een burn-out. Soms is een time-out zo gek nog niet. In een omgeving aan een overload aan informatie en gehaastheid kunnen we allemaal wel eens pauze gebruiken. Wie uitgerust is, ziet meer en kan ook meer voor elkaar krijgen.
Waar ligt de balans? Doen we nu eigenlijk te weinig of juist teveel? Kan luiheid ook gezond zijn? Misschien moeten we eens nadenken over onze definitie over luiheid.
Wat is luiheid?
Volgens Devon Price, PhD, psycholoog en klinisch assistent professor aan de Loyola Universiteit in Chicago, is de manier waarop wij luiheid interpreteren is een misvatting. Hij beschrijft dit in zijn boek Laziness Does Not Exist. “Als mensen geen motivatie lijken te hebben, komt dat doordat ze uitgeput of getraumatiseerd zijn, steun nodig hebben, of geen logische stimulans zien om aan een taak deel te nemen”, zegt hij.
Luiheid kan een weerspiegeling zijn van een gebrek aan zelfvertrouwen, een gebrek aan positieve erkenning door anderen, een gebrek aan discipline dat voortkomt uit een laag zelfvertrouwen, of een gebrek aan interesse in de activiteit of geloof in de doeltreffendheid ervan.
Andere experts zeggen dat luiheid te maken heeft met uitstelgedrag.
Wat is het verschil tussen luiheid en uitstelgedrag?
Vrijwel al het onderzoek naar wat mensen “luiheid” noemen richt zich op uitstelgedrag. De uitdrukkingen “uitstelgedrag” en “luiheid” zijn echter niet helemaal uitwisselbaar.
Het is belangrijk om dit onderscheid te maken, omdat zelfs de meest onvermoeibare en ijverige mensen soms uitstellen. We doen het allemaal wel eens. Het feit dat je uitstelgedrag vertoont, maakt je nog niet lui.
We weten dat luiheid en uitstelgedrag iets gemeen hebben: weinig motivatie. Uitstellers hebben echter wel de intentie om taken uiteindelijk af te maken. Iemand moet van plan zijn iets te doen en dan besluiten het niet te doen om het als uitstelgedrag te kunnen beschouwen.
Een overlevingsmechanisme
Sommige mensen denken dat uitstelgedrag een kwestie van tijdmanagement is, maar het is eigenlijk een kwestie van emotiemanagement. De gedachte aan het voltooien van een onaangename of moeilijke taak brengt angst of tegenzin met zich mee. Om die negatieve emoties kwijt te kunnen raken stelt iemand een taak uit. Uitstelgedrag is dus een “copingmechanisme” om met onplezierige gevoelens om te gaan.
Uitstel gedrag als gewoonte
In de meeste gevallen vinden we het pijnlijk om ons in te spannen voor langetermijndoelen die geen onmiddellijke voldoening geven. Als iemand aan een project wil beginnen, moet hij meer waarde hechten aan het resultaat van zijn inzet dan aan zijn verlies aan comfort.
De oude filosoof Epicurus stelde dat genot het hoogste goed is. Maar hij waarschuwde dat je niet alles wat plezierig is moet nastreven en niet alles wat pijnlijk is moet vermijden. Net als elk ander gedrag, kan uitstelgedrag een gewoonte worden. Het uitstellen van een vervelend klusje kan een gevoel van opluchting geven, wat plezierig is. En dus kan uitstelgedrag, net als andere slechte gewoonten, een sneeuwbaleffect hebben.
Een subjectieve mening
De term ‘luiheid’ wordt gebruikt om gedrag te beschrijven dat je niet aan de verwachtingen van een ander voldoet. Gedrag lui noemen is een kwestie van een subjectieve mening. Wat de één als luiheid beschouwd kan voor een ander een dag hard werken betekenen. Iemand heeft misschien niet de kracht, moed, of energie om zijn doelen te bereiken.
Laten we eens kijken naar wat er onder de oppervlakte af kan spelen.
Verborgen aspecten
Factoren als leeftijd, gewoontegedrag, omgeving, energie, wilskracht, persoonlijkheid en mate van afleiding kunnen er toe bijdragen dat iemand eerder geneigd is om uit te stellen of niet.
Uitstelgedrag om angst te maskeren
Uitstelgedrag is als een zacht en comfortabel bed waarin je kunt ontsnappen aan de realiteit. Soms grijpen we naar luiheid wanneer we ons angstig en onzeker voelen. Als we bang zijn om te falen, onzeker zijn of we onze doelen niet bereiken, of om niet te zijn wat anderen ons verwachten. We kunnen stress ervaren als we dingen onder ogen moeten zien waar wij geen invloed op hebben. Als de spanning te overweldigend is kunnen we besluiten onze taken naar morgen te verhuizen. Maar morgen wordt overmorgen of zelfs veel later omdat de druk opstapelt.
Zo kom je weer in de flow.
Uitstelgedrag als symptoom van depressie
Depressie is niet altijd gemakkelijk te herkennen. In de meeste gevallen zit depressie verscholen achter uitputting en apathie. Het grote zwarte gat van depressie slokt alles wat positief is op.
Onderzoekers van de Harvard Medical School ontdekten dat uitstelgedrag een terugkerend symptoom is bij de meeste depressieve patiënten. Daarom is het zo belangrijk om aandacht te besteden aan mensen die zich lui en ongemotiveerd gedragen. Dit geldt vooral als ze tekenen vertonen van andere psychologische problemen zoals wanhoop, negativiteit en fatalistische gedachten.
Maak van liefdevolle zelfpraat een gewoonte.
Biologische oorzaken
Bepaalde medische aandoeningen kunnen luiheid bewerkstelligen. Heb je last van vermoeidheid, traagheid, overprikkeling, uitputting of ongemotiveerdheid kunnen bijvoorbeeld duiden op een depressie, overbelast, zenuwstelsel, schildklierproblemen, etc. Raadpleeg bij twijfel of langdurigheid je huisarts.
Zo kun je je uitstelgedrag afleren.
Uitstelgedrag als gebrek aan een echt doel
Een doel hebben is essentieel om je leven zin te geven. Als je geen doelen hebt, zul je minder gemotiveerd zijn om iets te doen. Iemand kan heel veel emotionele bagage hebben vanwege bepaalde ervaringen en daardoor de dingen te moeilijk, lastig ingewikkeld of eng vinden. We kunnen tot uitstelgedrag wenden omdat het een veilig en rustig toevluchtsoord is. In die ruimte kun je gewoon in vrede zijn.
Welzijn en geluk zijn onlosmakelijk verbonden met het hebben van een doel en betekenis in je leven. De klassieke ontevreden luie tiener die de hele dag in isolatie op zijn kamer zit stopt daarmee op het moment dat hij of zij een doel vindt. Dus als je het gevoel hebt dat je leven geen doel heeft waardoor je lui wordt, is het tijd om iets te vinden dat je motiveert. Zoek uit wat je blijdschap geeft.
Veel levensvragen zijn confronterend – en daardoor waardevol. Dit zijn 11 confronterende levensvragen om aan jezelf te stellen.
Afleiding met als gevolg uitstelgedrag
Velen van ons worstelen met afleiding. Een belangrijke oorzaak van uitstelgedrag. De technologieën die we nu hebben zijn echt problematisch, daarom noemen we ze massa afleidingswapens. Sociale media, smartphonegebruik, en andere verleidingen maken het voor velen van ons moeilijker om op een taak te concentreren en te voltooien. Wees je bewust van je dwalende geest.
Voed je discipline door goede gewoonten te oefenen.
Persoonlijkheidskenmerken
Persoonlijkheidskenmerken kunnen ook bijdragen aan uitstelgedrag. Sommigen mensen doen wat er in hun op komt. Ze reageren heel impulsief en zijn snel afgeleid. Voor hun kan het lastig zijn de focus te vinden om een taak te kunnen voltooien. Anderen zijn bang voor succes of hebben niet genoeg eigenwaarde om zich comfortabel te voelen met succes. Luiheid is hun manier om zichzelf te saboteren. Weer anderen zijn perfectionistisch ingesteld. Zij verlangen te voldoen aan een hoge zelf gedefinieerde standaard. Een taak uitvoeren wordt dan heel beladen, vooral als angst om te falen of niet goed genoeg te zijn om de hoek komt kijken. Ze zijn dus niet bang voor succes, maar voor mislukking.
Dit kan voor velen een reden zijn om niet aan een taak te beginnen. “Het is niet dat ik gefaald heb”, kunnen ze zichzelf wijsmaken, “het is dat ik het nooit geprobeerd heb.” Uitstelgedrag is te verkiezen boven mislukking. Mensen kunnen ook uitstelgedrag vertonen omdat ze hun situatie zo hopeloos vinden dat ze er niet eens over na kunnen denken, laat staan de situatie aan durven pakken.
Deze 4 technieken helpen je je uitstelgedrag te overwinnen.
Kortom, misschien is het nu een goed moment om een einde te maken aan het stigma van luiheid. Mensen zijn niet wezenlijk lui.
Bron: Global Heart
Je kunt ook interesse hebben in:
Vijf hindernissen voor geluk en hoe je ze kunt overwinnen
Te veel werk, te weinig tijd – ontdek mijn 7 stappenplan naar rust
