Melatonine en slaap, als preventie en behandeling van kanker
(Global Heart | Esther Haasnoot) Melatonine is door velen veilig gebruikt als slaapmiddel en heeft een bewezen rol bij de behandeling van diverse slaapstoornissen. Minder bekend is de rol van melatonine bij de preventie en behandeling van kanker.
Slaap en kanker: hoe beïnvloeden ze elkaar?
Het is bekend dat slecht slapen verband houdt met de ontwikkeling van aandoeningen als diabetes, hart– en vaatziekten en obesitas. Maar slaap kan ook ons risico op kanker beïnvloeden.
Slaap speelt een onmisbare rol bij het behoud van je gezondheid. Als we denken aan hoe we voor onze algemene gezondheid kunnen zorgen, denken we waarschijnlijk aan gezond eten, regelmatige lichaamsbeweging en het verzorgen van onze geestelijke gezondheid. Maar waar we vaak niet aan denken is: slaap. Prioriteit geven aan onze slaap is iets wat velen van ons niet doen, maar het staat vast dat een goede slaap nodig is voor de gezondheid.
Tijdens de slaap herstelt en regelt je lichaam je cellen, weefsels en spieren. Tegelijkertijd verwerken je hersenen gedachten, gevoelens en emoties die je overdag hebt ervaren. Slaap stimuleert ook ons immuunsysteem, helpt onze stemming te reguleren, geeft ons de motivatie om te bewegen, goed te eten en ons dagelijks leven te leiden. Dus zonder goede slaap kan en zal ons lichaam en onze geest niet optimaal functioneren. Maar als we het hebben over ‘goede’ slaap, wat bedoelen we dan? Om goed te kunnen slapen, moet het aantal uren slaap voldoende lang zijn en bestaan uit kwaliteitsslaap. 12 uur slechte slaap heeft namelijk niet dezelfde gunstige effecten als 8 uur slaap van goede kwaliteit.
Hoe weet je of je goed slaapt? Dat is heel eenvoudig: als je uitgerust wakker wordt, met energie om de dag door te komen, dan is je slaapkwaliteit waarschijnlijk goed.
Hoe slaap het risico op kanker beïnvloeden?
Dit is een onderzoeksgebied dat snel groeit. In bepaalde studies is onderzocht hoe lang we slapen (kort of lang) en hoe goed we slapen (slaapkwaliteit) ons risico om kanker te krijgen kan beïnvloeden.
De biologie van slaap en kanker
Als we het over “kanker” hebben, is het belangrijk te begrijpen dat het niet om één enkele ziekte gaat. Volgens onderzoek zijn er meer dan 200 verschillende soorten kanker. Kanker is dus een verzamelnaam voor een groot aantal verschillende kwaadaardige aandoeningen die allemaal op hun eigen manier het menselijk lichaam aantasten.
Veel studies hebben verbanden gevonden tussen de lichaamsklok, het circadiaanse ritme en de ontwikkeling van kanker. Maar wat betekent dit allemaal precies?
Kanker, lichaamsklok en circadiaans ritme
Een circadiaans ritme is een biologisch ritme waarvan de cyclus ongeveer één dag duurt (Latijn: circa = rond, dies = dag). Ook wel van een 24-uursritme of slaap-waakritme genoemd.
Ons lichaam werkt volgens een schema van ongeveer 24 uur dat we ons circadiaanse ritme of ook wel biologisch ritme noemen. Dit ritme is van nature gesynchroniseerd met zonsondergang en zonsopgang en wordt gecontroleerd door de lichaamsklok. Het menselijk lichaam heeft in feite vele verschillende klokken die verantwoordelijk zijn voor de timing van bepaalde gebeurtenissen in het lichaam. En al deze kleine klokken staan onder controle van de hoofdklok in de hersenen. Zij bepalen wanneer bepaalde chemische stoffen in het lichaam stijgen en dalen en regelen een groot aantal lichaamsfuncties om ervoor te zorgen dat je lichaam werkt zoals het hoort.
Deze natuurlijke ritmes houden het evenwicht in ons lichaam. Ze stellen ons in staat gezond te blijven zodat we ons dagelijks leven met energie voort kunnen zetten. Helaas zijn er ook vele dingen die dat evenwicht kunnen verstoren. Een eenvoudig voorbeeld hiervan is een jetlag. Vliegen naar een andere tijdzone kan het circadiaanse ritme van je lichaam uit balans brengen, met als gevolg dat je je ziek of gewoon niet prettig voelt.
Een soortgelijk effect kan optreden als je niet genoeg slaapt en suf wakker wordt, of zelfs als je je verslaapt. Dit zijn kortdurende verstoringen van het circadiaanse ritme die kunnen worden gecorrigeerd door voldoende te slapen op het juiste moment van de dag.
Er ontstaan echter problemen als deze verstoringen frequenter worden. Want als je voortdurend in strijd bent met je natuurlijke ritme, probeert je lichaam in chaos het evenwicht te bewaren. Het lichaam zoekt altijd naar een homeostase. Dit is het vermogen van het lichaam om de gezondheid te bewaken door continu het inwendige of interne milieu van het lichaam te herstellen en in evenwicht te houden. Ook wanneer de omstandigheden veranderen. Maar in onze hedendaagse maatschappij houden we ons vaak aan schema’s die ingaan tegen ons natuurlijke circadiaanse ritme. Velen van ons blijven laat op, draaien onregelmatige diensten en ontwaken op uren dat we normaal zouden moeten slapen. Door tegen ons natuurlijke circadiaanse ritme in te gaan, kunnen we onbewust ons kankerrisico beïnvloeden.
Slaap, immuunsysteem, melatonine en kanker
Volgens sommige studies wordt nachtdienst in verband gebracht met vermoeidheid en slapeloosheid, lagere melatoninespiegels in het bloed en veel verschillende ziekten, waaronder hartziekten, immuunziekten, stofwisselingsproblemen en verschillende soorten kanker.
Immuunfunctie
De lichaamsklok regelt wanneer we slapen en wakker worden. Het speelt ook een belangrijke rol bij het verbeteren van de immuunfunctie. Terwijl we slapen, verhoogt het immuunsysteem zijn activiteit en ervaart het lichaam zelfs hogere ontstekingsniveaus dan overdag. De lichaamsklok regelt namelijk wanneer de niveaus van bepaalde moleculen van het immuunsysteem stijgen en dalen. Met andere woorden gedurende de nacht tijdens onze slaap, wanneer ons lichaam druk bezig is met het herstellen van spieren en het uitvoeren van huishoudelijke taken om gifstoffen en afval te verwijderen, stijgen de niveaus van immuunmoleculen van nature.
Recente studies tonen verbanden aan tussen activiteiten en slaappatronen die ingaan tegen de natuurlijke lichaamsklok (waaronder nachtdiensten) en verhoogde ontstekingsniveaus in het lichaam.
Een vertraagd slaappatroon kan het normale ritme van de lichaamsklok verstoren. Als je vaak laat opblijft (voor werk of plezier) en overdag doorslaapt, kan deze verstoring van je lichaamsklok leiden tot chronische ontstekingen in het lichaam. Tijdens de nacht, wanneer reparaties en onderhoud zijn voltooid, geeft de lichaamsklok doorgaans het signaal af dat de ontstekingsniveaus moeten afnemen en maakt je lichaam zich klaar om aan een nieuwe dag te beginnen. Als je iemand bent die heel laat opblijft of nachtdiensten draait, dan wil je lichaamsklok deze taken ‘s nachts uitvoeren. Maar in plaats van dat je slaapt, ben je wakker. Wanneer je gaat slapen op een tijdstip dat niet overeenkomt met je natuurlijke lichaamsritme, brengt dit de lichaamsklok verder in de war omdat slaap de tijd is voor herstel.
Slaapstoornissen zijn overigens ook een van de meest gemelde klachten bij mensen met kanker.
Kunnen we het circadiane ritme gebruiken om kanker beter te behandelen?
Je weet nu hoe een verstoring van ons natuurlijk ritme door slechte slaap, onregelmatige slaappatronen en onregelmatige diensten van invloed kunnen zijn op kanker, maar er is ook een positievere link tussen kanker en het circadiane ritme. Namelijk het positieve effect van melatonine.
Melatonine is een belangrijk hormoon dat ervoor zorgt dat we ons slaperig voelen. Gedurende de dag blijven de melatonineniveaus in het lichaam heel laag. Naarmate de dag vordert en het donker wordt, neemt de melatonineproductie toe, waardoor je je slaperig gaat voelen. In de ochtend als de zon opkomt en het ligt naar binnen valt, zetten we de productie van melatonine op een laag pitje en voelen we ons dus minder slaperig. Maar als we onze dagen verlengen met kunstlicht, doordat we de avond door brengen met tv kijken en social media, baden we onszelf ongewild in lichtbronnen die onze melatonineproductie in de war kunnen sturen.
Wat is het verband tussen melatonine en kanker?
Melatonine als antikanker
Melatonine is meer dan een natuurlijk slaaphormoon. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat melatonine veel kankerwerende eigenschappen heeft. Hoewel melatonine een hormoon is dat de hersenen op natuurlijke wijze aanmaken, ken je het wellicht als een vrij verkrijgbaar middel tegen jetlag en slaapstoornissen.
Hoe werkt het? De pijnappelklier van de hersenen scheidt melatonine af in een 24-uurs cyclus. Het wordt ook geproduceerd in de huid, het netvlies van het oog en het beenmerg. In de natuur piekt de productie van melatonine ‘s nachts, en wordt deze geremd door het daglicht. Met de duisternis stijgt het melatonineniveau, wat slaapzucht en rust brengt, en hopelijk slaap.
Melatonine en ouderdom
Melatonineniveaus kunnen worden onderdrukt door onvoldoende of gefragmenteerde slaap, blootstelling aan kunstlicht en alles wat het circadiane ritme kan verstoren. De aanmaak van melatonine in ons lichaam neemt bovendien af met het verstijken van onze leeftijd. Wat kan bijdragen aan het kwetsbaarder maken van organen voor oxidatieve schade en de ontwikkeling van pathologieën, waaronder kanker. Bij het ouder worden, treedt ook veroudering van het immuunsysteem op. Dit wordt immunosenescentie genoemd. De voorraad afweercellen neemt af, evenals hun functioneren. Dit kan ook de ontwikkeling van kwaadaardige cellen (neoplasieën) veroorzaken.
Melatonine en de behandeling van kanker
Eerdere studies hebben aangetoond dat melatonine een interactief effect heeft op chemotherapie of bestraling van kanker. Melatonine richt zich namelijk op de “krachtpatsers” (mitochondriën) van kankercellen, waardoor de metabolische toestand verandert en de cellen minder resistent worden voor de behandeling. Naast de effecten op tumorcellen speelt melatonine ook een belangrijke rol bij de bescherming van de niet-kankercellen, waardoor de bijwerkingen van chemotherapie worden tegengegaan.
Een positief gevolg van een betere kennis van de kankerbeschermende eigenschappen van melatonine is dat nu wordt onderzocht of melatonine naast conventionele kankerbehandelingen kan worden gebruikt om de effectiviteit ervan te verbeteren.
Wat kun je zelf doen voor je gezondheid?
De gezonde manier om je melatoninegehalte op peil te houden, is overdag voldoende blootstelling aan zonlicht. Ervoor zorgen dat je slaapkamer zo donker mogelijk is kan ook helpen om je hersenen het signaal te geven melatonine aan te maken, dus donkere jaloezieën of zelfs verduisterende gordijnen kunnen nuttig zijn. Dit betekent dat we door een relatief consistente dagelijkse routine van op een redelijke tijd naar bed gaan, prioriteit geven aan slaap, en dingen vermijden die ons circadiane ritme verstoren, onze verdediging tegen kanker waarschijnlijk versterken.
Bron: Global Heart
Je zou ook interesse kunnen hebben in:
Slaapgebrek kan gewichtstoename bevorderen en je spiermassa doen afbreken
